1 Multorum nobis et magnorum per legem, et prophetas, aliosque qui secuti sunt illos, sapientia demonstrata est, in quibus oportet laudare Israël doctrinæ et sapientiæ causa, quia non solum ipsos loquentes necesse est esse peritos, sed etiam extraneos posse et dicentes et scribentes doctissimos fieri. Avus meus Jesus, postquam se amplius dedit ad diligentiam lectionis legis, et prophetarum, et aliorum librorum qui nobis a parentibus nostris traditi sunt, voluit et ipse scribere aliquid horum quæ ad doctrinam et sapientiam pertinent, ut desiderantes discere, et illorum periti facti, magis magisque attendant animo, et confirmentur ad legitimam vitam. Hortor itaque venire vos cum benevolentia, et attentiori studio lectionem facere, et veniam habere in illis, in quibus videmur, sequentes imaginem sapientiæ, deficere in verborum compositione. Nam deficiunt verba hebraica, quando fuerint translata ad alteram linguam: non autem solum hæc, sed et ipsa lex, et prophetæ, ceteraque aliorum librorum non parvam habent differentiam quando inter se dicuntur. Nam in octavo et trigesimo anno temporibus Ptolemæi Evergetis regis, postquam perveni in Ægyptum, et cum multum temporis ibi fuissem, inveni ibi libros relictos, non parvæ neque contemnendæ doctrinæ. Itaque bonum et necessarium putavi et ipse aliquam addere diligentiam et laborem interpretandi librum istum: et multa vigilia attuli doctrinam in spatio temporis, ad illa quæ ad finem ducunt, librum istum dare, et illis qui volunt animum intendere, et discere quemadmodum oporteat instituere mores, qui secundum legem Domini proposuerint vitam agere.
Omnis sapientia a Domino Deo est:
et cum illo fuit semper, et est ante ævum.
2Arenam maris, et pluviæ guttas,
et dies sæculi, quis dinumeravit?
altitudinem cæli, et latitudinem terræ,
et profundum abyssi, quis dimensus est?
3sapientiam Dei præcedentem omnia, quis investigavit?
4Prior omnium creata est sapientia,
et intellectus prudentiæ ab ævo.
5Fons sapientiæ verbum Dei in excelsis,
et ingressus illius mandata æterna.
6Radix sapientiæ cui revelata est?
et astutias illius quis agnovit?
7disciplina sapientiæ cui revelata est et manifestata?
et multiplicationem ingressus illius quis intellexit?
8Unus est altissimus, Creator omnipotens,
et rex potens et metuendus nimis,
sedens super thronum illius, et dominans Deus.
9Ipse creavit illam in Spiritu Sancto,
et vidit, et dinumeravit, et mensus est:
10et effudit illam super omnia opera sua,
et super omnem carnem, secundum datum suum,
et præbuit illam diligentibus se.
1Timor Domini gloria, et gloriatio,
et lætitia, et corona exsultationis.
12Timor Domini delectabit cor,
et dabit lætitiam, et gaudium, et longitudinem dierum.
13Timenti Dominum bene erit in extremis,
et in die defunctionis suæ benedicetur.
14Dilectio Dei honorabilis sapientia:
15quibus autem apparuerit in visu diligunt eam in visione,
et in agnitione magnalium suorum.
16Initium sapientiæ timor Domini:
et cum fidelibus in vulva concreatus est:
cum electis feminis graditur,
et cum justis et fidelibus agnoscitur.
17Timor Domini scientiæ religiositas:
18religiositas custodiet et justificabit cor;
jucunditatem atque gaudium dabit.
19Timenti Dominum bene erit,
et in diebus consummationis illius benedicetur.
20Plenitudo sapientiæ est timere Deum,
et plenitudo a fructibus illius.
21Omnem domum illius implebit a generationibus,
et receptacula a thesauris illius.
22Corona sapientiæ timor Domini,
replens pacem et salutis fructum:
23et vidit, et dinumeravit eam:
utraque autem sunt dona Dei.
24Scientiam et intellectum prudentiæ sapientia compartietur,
et gloriam tenentium se exaltat.
25Radix sapientiæ est timere Dominum,
et rami illius longævi.
26In thesauris sapientiæ intellectus et scientiæ religiositas:
execratio autem peccatoribus sapientia.
27Timor Domini expellit peccatum:
28nam qui sine timore est non poterit justificari:
iracundia enim animositatis illius subversio illius est.
29Usque in tempus sustinebit patiens,
et postea redditio jucunditatis.
30Bonus sensus usque in tempus abscondet verba illius,
et labia multorum enarrabunt sensum illius.
31In thesauris sapientiæ significatio disciplinæ:
32execratio autem peccatori cultura Dei.
33Fili, concupiscens sapientiam, conserva justitiam,
et Deus præbebit illam tibi.
34Sapientia enim et disciplina timor Domini:
et quod beneplacitum est illi,
35fides et mansuetudo,
et adimplebit thesauros illius.
36Ne sis incredibilis timori Domini,
et ne accesseris ad illum duplici corde.
37Ne fueris hypocrita in conspectu hominum,
et non scandalizeris in labiis tuis.
38Attende in illis, ne forte cadas,
et adducas animæ tuæ inhonorationem:
39et revelet Deus absconsa tua,
et in medio synagogæ elidat te:
40quoniam accessisti maligne ad Dominum,
et cor tuum plenum est dolo et fallacia.
1Fili, accedens ad servitutem Dei
sta in justitia et timore,
et præpara animam tuam ad tentationem.
2Deprime cor tuum, et sustine:
inclina aurem tuam, et suscipe verba intellectus:
et ne festines in tempore obductionis.
3Sustine sustentationes Dei:
conjungere Deo, et sustine,
ut crescat in novissimo vita tua.
4Omne quod tibi applicitum fuerit accipe:
et in dolore sustine,
et in humilitate tua patientiam habe:
5quoniam in igne probatur aurum et argentum,
homines vero receptibiles in camino humiliationis.
6Crede Deo, et recuperabit te:
et dirige viam tuam, et spera in illum:
serva timorem illius, et in illo veterasce.
7Metuentes Dominum, sustinete misericordiam ejus:
et non deflectatis ab illo, ne cadatis.
8Qui timetis Dominum, credite illi,
et non evacuabitur merces vestra.
9Qui timetis Dominum, sperate in illum,
et in oblectationem veniet vobis misericordia.
10Qui timetis Dominum, diligite illum,
et illuminabuntur corda vestra.
11Respicite, filii, nationes hominum:
et scitote quia nullus speravit in Domino et confusus est.
12Quis enim permansit in mandatis ejus, et derelictus est?
aut quis invocavit eum, et despexit illum?
13Quoniam pius et misericors est Deus,
et remittet in die tribulationis peccata,
et protector est omnibus exquirentibus se in veritate.
4Væ duplici corde, et labiis scelestis,
et manibus malefacientibus,
et peccatori terram ingredienti duabus viis!
15Væ dissolutis corde, qui non credunt Deo,
et ideo non protegentur ab eo!
16Væ his qui perdiderunt sustinentiam,
et qui dereliquerunt vias rectas,
et diverterunt in vias pravas!
17Et quid facient cum inspicere cœperit Dominus?
18Qui timent Dominum non erunt incredibiles verbo illius:
et qui diligunt illum conservabunt viam illius.
19Qui timent Dominum inquirent quæ beneplacita sunt ei,
et qui diligunt eum replebuntur lege ipsius.
20Qui timent Dominum præparabunt corda sua,
et in conspectu illius sanctificabunt animas suas.
21Qui timent Dominum custodiunt mandata illius,
et patientiam habebunt usque ad inspectionem illius,
22dicentes: Si pœnitentiam non egerimus,
incidemus in manus Domini, et non in manus hominum.
23Secundum enim magnitudinem ipsius,
sic et misericordia illius cum ipso est.
1Filii sapientiæ ecclesia justorum,
et natio illorum obedientia et dilectio.
2Judicium patris audite, filii,
et sic facite, ut salvi sitis.
3Deus enim honoravit patrem in filiis:
et judicium matris exquirens, firmavit in filios.
4Qui diligit Deum exorabit pro peccatis,
et continebit se ab illis,
et in oratione dierum exaudietur.
5Et sicut qui thesaurizat,
ita et qui honorificat matrem suam.
6Qui honorat patrem suum jucundabitur in filiis,
et in die orationis suæ exaudietur.
7Qui honorat patrem suum vita vivet longiore,
et qui obedit patri refrigerabit matrem.
8Qui timet Dominum honorat parentes,
et quasi dominis serviet his qui se genuerunt.
9In opere, et sermone, et omni patientia, honora patrem tuum,
10ut superveniat tibi benedictio ab eo,
et benedictio illius in novissimo maneat.
11Benedictio patris firmat domos filiorum:
maledictio autem matris eradicat fundamenta.
12Ne glorieris in contumelia patris tui:
non enim est tibi gloria ejus confusio.
13Gloria enim hominis ex honore patris sui,
et dedecus filii pater sine honore.
14Fili, suscipe senectam patris tui,
et non contristes eum in vita illius:
15et si defecerit sensu, veniam da,
et ne spernas eum in virtute tua:
eleemosyna enim patris non erit in oblivione.
16Nam pro peccato matris restituetur tibi bonum:
17et in justitia ædificabitur tibi,
et in die tribulationis commemorabitur tui,
et sicut in sereno glacies, solventur peccata tua.
18Quam malæ famæ est qui derelinquit patrem,
et est maledictus a Deo qui exasperat matrem!
9Fili, in mansuetudine opera tua perfice,
et super hominum gloriam diligeris.
20Quanto magnus es, humilia te in omnibus,
et coram Deo invenies gratiam:
21quoniam magna potentia Dei solius,
et ab humilibus honoratur.
22Altiora te ne quæsieris,
et fortiora te ne scrutatus fueris:
sed quæ præcepit tibi Deus, illa cogita semper,
et in pluribus operibus ejus ne fueris curiosus.
23Non est enim tibi necessarium
ea, quæ abscondita sunt, videre oculis tuis.
24In supervacuis rebus noli scrutari multipliciter,
et in pluribus operibus ejus non eris curiosus.
25Plurima enim super sensum hominum ostensa sunt tibi:
26multos quoque supplantavit suspicio illorum,
et in vanitate detinuit sensus illorum.
27Cor durum habebit male in novissimo,
et qui amat periculum in illo peribit.
28Cor ingrediens duas vias non habebit successus,
et pravus corde in illis scandalizabitur.
29Cor nequam gravabitur in doloribus,
et peccator adjiciet ad peccandum.
30Synagogæ superborum non erit sanitas,
frutex enim peccati radicabitur in illis, et non intelligetur.
31Cor sapientis intelligitur in sapientia,
et auris bona audiet cum omni concupiscentia sapientiam.
32Sapiens cor et intelligibile abstinebit se a peccatis,
et in operibus justitiæ successus habebit.
3Ignem ardentem exstinguit aqua,
et eleemosyna resistit peccatis:
34et Deus prospector est ejus qui reddit gratiam:
meminit ejus in posterum,
et in tempore casus sui inveniet firmamentum.
1Fili, eleemosynam pauperis ne defraudes,
et oculos tuos ne transvertas a paupere.
2Animam esurientem ne despexeris,
et non exasperes pauperem in inopia sua.
3Cor inopis ne afflixeris,
et non protrahas datum angustianti.
4Rogationem contribulati ne abjicias,
et non avertas faciem tuam ab egeno.
5Ab inope ne avertas oculos tuos propter iram:
et non relinquas quærentibus tibi retro maledicere.
6Maledicentis enim tibi in amaritudine animæ,
exaudietur deprecatio illius:
exaudiet autem eum qui fecit illum.
7Congregationi pauperum affabilem te facito:
et presbytero humilia animam tuam,
et magnato humilia caput tuum.
8Declina pauperi sine tristitia aurem tuam,
et redde debitum tuum,
et responde illi pacifica in mansuetudine.
9Libera eum qui injuriam patitur de manu superbi,
et non acide feras in anima tua.
10In judicando esto pupillis misericors ut pater,
et pro viro matri illorum:
11et eris tu velut filius Altissimi obediens,
et miserebitur tui magis quam mater.
2Sapientia filiis suis vitam inspirat:
et suscipit inquirentes se,
et præibit in via justitiæ.
13Et qui illam diligit, diligit vitam,
et qui vigilaverint ad illam complectentur placorem ejus.
14Qui tenuerint illam, vitam hæreditabunt:
et quo introibit benedicet Deus.
15Qui serviunt ei obsequentes erunt sancto:
et eos qui diligunt illam, diligit Deus.
16Qui audit illam judicabit gentes:
et qui intuetur illam permanebit confidens.
17Si crediderit ei, hæreditabit illam,
et erunt in confirmatione creaturæ illius:
18quoniam in tentatione ambulat cum eo,
et in primis eligit eum.
19Timorem, et metum, et probationem inducet super illum:
et cruciabit illum in tribulatione doctrinæ suæ,
donec tentet eum in cogitationibus suis,
et credat animæ illius.
20Et firmabit illum, et iter adducet directum ad illum,
et lætificabit illum:
21et denudabit absconsa sua illi,
et thesaurizabit super illum scientiam et intellectum justitiæ.
22Si autem oberraverit, derelinquet eum,
et tradet eum in manus inimici sui.
3Fili, conserva tempus,
et devita a malo.
24Pro anima tua ne confundaris dicere verum:
25est enim confusio adducens peccatum,
et est confusio adducens gloriam et gratiam.
26Ne accipias faciem adversus faciem tuam,
nec adversus animam tuam mendacium.
27Ne reverearis proximum tuum in casu suo,
28nec retineas verbum in tempore salutis.
Non abscondas sapientiam tuam in decore suo:
29in lingua enim sapientia dignoscitur:
et sensus, et scientia, et doctrina in verbo sensati,
et firmamentum in operibus justitiæ.
30Non contradicas verbo veritatis ullo modo,
et de mendacio ineruditionis tuæ confundere.
31Non confundaris confiteri peccata tua,
et ne subjicias te omni homini pro peccato.
32Noli resistere contra faciem potentis,
nec coneris contra ictum fluvii.
33Pro justitia agonizare pro anima tua,
et usque ad mortem certa pro justitia:
et Deus expugnabit pro te inimicos tuos.
34Noli citatus esse in lingua tua,
et inutilis, et remissus in operibus tuis.
35Noli esse sicut leo in domo tua,
evertens domesticos tuos, et opprimens subjectos tibi.
36Non sit porrecta manus tua ad accipiendum,
et ad dandum collecta.
1Noli attendere ad possessiones iniquas,
et ne dixeris: Est mihi sufficiens vita:
nihil enim proderit in tempore vindictæ et obductionis.
2Ne sequaris in fortitudine tua concupiscentiam cordis tui,
3et ne dixeris: Quomodo potui?
aut, Quis me subjiciet propter facta mea?
Deus enim vindicans vindicabit.
4Ne dixeris: Peccavi: et quid mihi accidit triste?
Altissimus enim est patiens redditor.
5De propitiatio peccato noli esse sine metu,
neque adjicias peccatum super peccatum.
6Et ne dicas: Miseratio Domini magna est,
multitudinis peccatorum meorum miserebitur:
7misericordia enim et ira ab illo cito proximant,
et in peccatores respicit ira illius.
8Non tardes converti ad Dominum,
et ne differas de die in diem:
9subito enim veniet ira illius,
et in tempore vindictæ disperdet te.
10Noli anxius esse in divitiis injustis:
non enim proderunt tibi in die obductionis et vindictæ.
1Non ventiles te in omnem ventum,
et non eas in omnem viam:
sic enim omnis peccator probatur in duplici lingua.
12Esto firmus in via Domini,
et in veritate sensus tui et scientia:
et prosequatur te verbum pacis et justitiæ.
13Esto mansuetus ad audiendum verbum, ut intelligas,
et cum sapientia proferas responsum verum.
14Si est tibi intellectus, responde proximo:
sin autem, sit manus tua super os tuum,
ne capiaris in verbo indisciplinato, et confundaris.
15Honor et gloria in sermone sensati:
lingua vero imprudentis subversio est ipsius.
16Non appelleris susurro,
et lingua tua ne capiaris et confundaris:
17super furem enim est confusio et pœnitentia,
et denotatio pessima super bilinguem:
susurratori autem odium, et inimicitia, et contumelia.
18Justifica pusillum
et magnum similiter.
1Noli fieri pro amico inimicus proximo:
improperium enim et contumeliam malus hæreditabit:
et omnis peccator invidus et bilinguis.
2Non te extollas in cogitatione animæ tuæ velut taurus,
ne forte elidatur virtus tua per stultitiam:
3et folia tua comedat, et fructus tuos perdat,
et relinquaris velut lignum aridum in eremo.
4Anima enim nequam disperdet qui se habet,
et in gaudium inimicis dat illum,
et deducet in sortem impiorum.
5Verbum dulce multiplicat amicos et mitigat inimicos,
et lingua eucharis in bono homine abundat.
6Multi pacifici sint tibi:
et consiliarius sit tibi unus de mille.
7Si possides amicum, in tentatione posside eum,
et ne facile credas ei.
8Est enim amicus secundum tempus suum,
et non permanebit in die tribulationis.
9Et est amicus qui convertitur ad inimicitiam,
et est amicus qui odium et rixam et convitia denudabit.
10Est autem amicus socius mensæ,
et non permanebit in die necessitatis.
11Amicus si permanserit fixus, erit tibi quasi coæqualis,
et in domesticis tuis fiducialiter aget.
12Si humiliaverit se contra te,
et a facie tua absconderit se,
unanimem habebis amicitiam bonam.
13Ab inimicis tuis separare,
et ab amicis tuis attende.
14Amicus fidelis protectio fortis:
qui autem invenit illum, invenit thesaurum.
15Amico fideli nulla est comparatio,
et non est digna ponderatio auri et argenti contra bonitatem fidei illius.
16Amicus fidelis medicamentum vitæ et immortalitatis:
et qui metuunt Dominum, invenient illum.
17Qui timet Deum æque habebit amicitiam bonam,
quoniam secundum illum erit amicus illius.
8Fili, a juventute tua excipe doctrinam,
et usque ad canos invenies sapientiam.
19Quasi is qui arat et seminat accede ad eam,
et sustine bonos fructus illius.
20In opere enim ipsius exiguum laborabis,
et cito edes de generationibus illius.
21Quam aspera est nimium sapientia indoctis hominibus!
et non permanebit in illa excors.
22Quasi lapidis virtus probatio erit in illis:
et non demorabuntur projicere illam.
23Sapientia enim doctrinæ secundum nomen est ejus,
et non est multis manifestata:
quibus autem cognita est,
permanet usque ad conspectum Dei.
24Audi, fili, et accipe consilium intellectus,
et ne abjicias consilium meum.
25Injice pedem tuum in compedes illius,
et in torques illius collum tuum.
26Subjice humerum tuum, et porta illam,
et ne acedieris vinculis ejus.
27In omni animo tuo accede ad illam,
et in omni virtute tua conserva vias ejus.
28Investiga illam, et manifestabitur tibi:
et continens factus, ne derelinquas eam:
29in novissimis enim invenies requiem in ea,
et convertetur tibi in oblectationem.
30Et erunt tibi compedes ejus in protectionem fortitudinis et bases virtutis,
et torques illius in stolam gloriæ:
31decor enim vitæ est in illa,
et vincula illius alligatura salutaris.
32Stolam gloriæ indues eam,
et coronam gratulationis superpones tibi.
33Fili, si attenderis mihi, disces:
et si accommodaveris animum tuum, sapiens eris.
34Si inclinaveris aurem tuam, excipies doctrinam:
et si dilexeris audire, sapiens eris.
35In multitudine presbyterorum prudentium sta,
et sapientiæ illorum ex corde conjungere,
ut omnem narrationem Dei possis audire,
et proverbia laudis non effugiant a te.
36Et si videris sensatum, evigila ad eum,
et gradus ostiorum illius exterat pes tuus.
37Cogitatum tuum habe in præceptis Dei,
et in mandatis illius maxime assiduus esto:
et ipse dabit tibi cor,
et concupiscentia sapientiæ dabitur tibi.
1Noli facere mala, et non te apprehendent:
2discede ab iniquo, et deficient mala abs te.
3Fili, non semines mala in sulcis injustitiæ,
et non metes ea in septuplum.
4Noli quærere a Domino ducatum,
neque a rege cathedram honoris.
5Non te justifices ante Deum,
quoniam agnitor cordis ipse est:
et penes regem noli velle videri sapiens.
6Noli quærere fieri judex,
nisi valeas virtute irrumpere iniquitates:
ne forte extimescas faciem potentis,
et ponas scandalum in æquitate tua.
7Non pecces in multitudinem civitatis,
nec te immittas in populum:
8neque alliges duplicia peccata,
nec enim in uno eris immunis.
9Noli esse pusillanimis in animo tuo:
10exorare et facere eleemosynam ne despicias.
11Ne dicas: In multitudine munerum meorum respiciet Deus,
et offerente me Deo altissimo, munera mea suscipiet.
12Non irrideas hominem in amaritudine animæ:
est enim qui humiliat et exaltat circumspector Deus.
13Noli amare mendacium adversus fratrem tuum,
neque in amicum similiter facias.
14Noli velle mentiri omne mendacium:
assiduitas enim illius non est bona.
15Noli verbosus esse in multitudine presbyterorum,
et non iteres verbum in oratione tua.
16Non oderis laboriosa opera,
et rusticationem creatam ab Altissimo.
17Non te reputes in multitudine indisciplinatorum.
18Memento iræ, quoniam non tardabit.
19Humilia valde spiritum tuum,
quoniam vindicta carnis impii ignis et vermis.
0Noli prævaricari in amicum pecuniam differentem,
neque fratrem carissimum auro spreveris.
21Noli discedere a muliere sensata et bona,
quam sortitus es in timore Domini:
gratia enim verecundiæ illius super aurum.
22Non lædas servum in veritate operantem,
neque mercenarium dantem animam suam.
23Servus sensatus sit tibi dilectus quasi anima tua:
non defraudes illum libertate,
neque inopem derelinquas illum.
24Pecora tibi sunt, attende illis:
et si sunt utilia, perseverent apud te.
25Filii tibi sunt? erudi illos,
et curva illos a pueritia illorum.
26Filiæ tibi sunt? serva corpus illarum,
et non ostendas hilarem faciem tuam ad illas.
27Trade filiam, et grande opus feceris:
et homini sensato da illam.
28Mulier si est tibi secundum animam tuam, non projicias illam:
et odibili non credas te.
In toto corde tuo
29honora patrem tuum,
et gemitus matris tuæ ne obliviscaris:
30memento quoniam nisi per illos natus non fuisses:
et retribue illis, quomodo et illi tibi.
1In tota anima tua time Dominum,
et sacerdotes illius sanctifica.
32In omni virtute tua dilige eum qui te fecit,
et ministros ejus ne derelinquas.
33Honora Deum ex tota anima tua,
et honorifica sacerdotes,
et propurga te cum brachiis.
34Da illis partem, sicut mandatum est tibi, primitiarum et purgationis,
et de negligentia tua purga te cum paucis.
35Datum brachiorum tuorum,
et sacrificium sanctificationis offeres Domino,
et initia sanctorum.
36Et pauperi porrige manum tuam,
ut perficiatur propitiatio et benedictio tua.
37Gratia dati in conspectu omnis viventis,
et mortuo non prohibeas gratiam.
38Non desis plorantibus in consolatione,
et cum lugentibus ambula.
39Non te pigeat visitare infirmum:
ex his enim in dilectione firmaberis.
40In omnibus operibus tuis memorare novissima tua,
et in æternum non peccabis.
1Non litiges cum homine potente,
ne forte incidas in manus illius.
2Non contendas cum viro locuplete,
ne forte contra te constituat litem tibi:
3multos enim perdidit aurum et argentum,
et usque ad cor regum extendit et convertit.
4Non litiges cum homine linguato,
et non strues in ignem illius ligna.
5Non communices homini indocto,
ne male de progenie tua loquatur.
6Ne despicias hominem avertentem se a peccato,
neque improperes ei:
memento quoniam omnes in correptione sumus.
7Ne spernas hominem in sua senectute,
etenim ex nobis senescunt.
8Noli de mortuo inimico tuo gaudere:
sciens quoniam omnes morimur,
et in gaudium nolumus venire.
9Ne despicias narrationem presbyterorum sapientium,
et in proverbiis eorum conversare:
10ab ipsis enim disces sapientiam et doctrinam intellectus,
et servire magnatis sine querela.
11Non te prætereat narratio seniorum,
ipsi enim didicerunt a patribus suis:
12quoniam ab ipsis disces intellectum,
et in tempore necessitatis dare responsum.
13Non incendas carbones peccatorum arguens eos,
et ne incendaris flamma ignis peccatorum illorum.
14Ne contra faciem stes contumeliosi,
ne sedeat quasi insidiator ori tuo.
15Noli fœnerari homini fortiori te:
quod si fœneraveris, quasi perditum habe.
16Non spondeas super virtutem tuam:
quod si spoponderis, quasi restituens cogita.
17Non judices contra judicem,
quoniam secundum quod justum est judicat.
18Cum audace non eas in via,
ne forte gravet mala sua in te:
ipse enim secundum voluntatem suam vadit,
et simul cum stultitia illius peries.
19Cum iracundo non facias rixam,
et cum audace non eas in desertum:
quoniam quasi nihil est ante illum sanguis,
et ubi non est adjutorium, elidet te.
20Cum fatuis consilium non habeas:
non enim poterunt diligere nisi quæ eis placent.
21Coram extraneo ne facias consilium:
nescis enim quid pariet.
22Non omni homini cor tuum manifestes,
ne forte inferat tibi gratiam falsam, et convicietur tibi.
1Non zeles mulierem sinus tui,
ne ostendat super te malitiam doctrinæ nequam.
2Non des mulieri potestatem animæ tuæ,
ne ingrediatur in virtutem tuam, et confundaris.
3Ne respicias mulierem multivolam,
ne forte incidas in laqueos illius.
4Cum saltatrice ne assiduus sis,
nec audias illam, ne forte pereas in efficacia illius.
5Virginem ne conspicias,
ne forte scandalizeris in decore illius.
6Ne des fornicariis animam tuam in ullo,
ne perdas te et hæreditatem tuam.
7Noli circumspicere in vicis civitatis,
nec oberraveris in plateis illius.
8Averte faciem tuam a muliere compta,
et ne circumspicias speciem alienam.
9Propter speciem mulieris multi perierunt:
et ex hoc concupiscentia quasi ignis exardescit.
10Omnis mulier quæ est fornicaria,
quasi stercus in via conculcabitur.
11Speciem mulieris alienæ multi admirati, reprobi facti sunt:
colloquium enim illius quasi ignis exardescit.
12Cum aliena muliere ne sedeas omnino,
nec accumbas cum ea super cubitum:
13et non alterceris cum illa in vino,
ne forte declinet cor tuum in illam,
et sanguine tuo labaris in perditionem.
4Ne derelinquas amicum antiquum:
novus enim non erit similis illi.
15Vinum novum amicus novus:
veterascet, et cum suavitate bibes illud.
16Non zeles gloriam et opes peccatoris:
non enim scis quæ futura sit illius subversio.
17Non placeat tibi injuria injustorum,
sciens quoniam usque ad inferos non placebit impius.
18Longe abesto ab homine potestatem habente occidendi,
et non suspicaberis timorem mortis.
19Et si accesseris ad illum, noli aliquid committere,
ne forte auferat vitam tuam.
20Communionem mortis scito,
quoniam in medio laqueorum ingredieris,
et super dolentium arma ambulabis.
21Secundum virtutem tuam cave te a proximo tuo,
et cum sapientibus et prudentibus tracta.
22Viri justi sint tibi convivæ,
et in timore Dei sit tibi gloriatio:
23et in sensu sit tibi cogitatus Dei,
et omnis enarratio tua in præceptis Altissimi.
24In manu artificum opera laudabuntur,
et princeps populi in sapientia sermonis sui,
in sensu vero seniorum verbum.
25Terribilis est in civitate sua homo linguosus:
et temerarius in verbo suo odibilis erit.
1Judex sapiens judicabit populum suum,
et principatus sensati stabilis erit.
2Secundum judicem populi, sic et ministri ejus:
et qualis rector est civitatis, tales et inhabitantes in ea.
3Rex insipiens perdet populum suum:
et civitates inhabitabuntur per sensum potentium.
4In manu Dei potestas terræ:
et utilem rectorem suscitabit in tempus super illam.
5In manu Dei prosperitas hominis,
et super faciem scribæ imponet honorem suum.
6Omnis injuriæ proximi ne memineris,
et nihil agas in operibus injuriæ.
7Odibilis coram Deo est et hominibus superbia,
et execrabilis omnis iniquitas gentium.
8Regnum a gente in gentem transfertur propter injustitias,
et injurias, et contumelias, et diversos dolos.
9Avaro autem nihil est scelestius.
Quid superbit terra et cinis?
10Nihil est iniquius quam amare pecuniam:
hic enim et animam suam venalem habet,
quoniam in vita sua projecit intima sua.
11Omnis potentatus brevis vita;
languor prolixior gravat medicum.
12Brevem languorem præcidit medicus:
sic et rex hodie est, et cras morietur.
13Cum enim morietur homo,
hæreditabit serpentes, et bestias, et vermes.
14Initium superbiæ hominis apostatare a Deo:
15quoniam ab eo qui fecit illum recessit cor ejus,
quoniam initium omnis peccati est superbia.
Qui tenuerit illam adimplebitur maledictis,
et subvertet eum in finem.
16Propterea exhonoravit Dominus conventus malorum,
et destruxit eos usque in finem.
17Sedes ducum superborum destruxit Deus,
et sedere fecit mites pro eis.
18Radices gentium superbarum arefecit Deus,
et plantavit humiles ex ipsis gentibus.
19Terras gentium evertit Dominus,
et perdidit eas usque ad fundamentum.
20Arefecit ex ipsis, et disperdidit eos,
et cessare fecit memoriam eorum a terra.
21Memoria superborum perdidit Deus,
et reliquit memoriam humilium sensu.
22Non est creata hominibus superbia,
neque iracundia nationi mulierum.
3Semen hominum honorabitur hoc, quod timet Deum:
semen autem hoc exhonorabitur, quod præterit mandata Domini.
24In medio fratrum rector illorum in honore:
et qui timent Dominum erunt in oculis illius.
25Gloria divitum, honoratorum, et pauperum,
timor Dei est.
26Noli despicere hominem justum pauperem,
et noli magnificare virum peccatorem divitem.
27Magnus, et judex, et potens est in honore:
et non est major illo qui timet Deum.
28Servo sensato liberi servient:
et vir prudens et disciplinatus non murmurabit correptus,
et inscius non honorabitur.
29Noli extollere te in faciendo opere tuo,
et noli cunctari in tempore angustiæ.
30Melior est qui operatur et abundat in omnibus,
quam qui gloriatur et eget pane.
31Fili, in mansuetudine serva animam tuam,
et da illi honorem secundum meritum suum.
32Peccantem in animam suam quis justificabit?
et quis honorificabit exhonorantem animam suam?
33Pauper gloriatur per disciplinam et timorem suum:
et est homo qui honorificatur propter substantiam suam.
34Qui autem gloriatur in paupertate, quanto magis in substantia!
et qui gloriatur in substantia, paupertatem vereatur.
1Sapientia humiliati exaltabit caput illius,
et in medio magnatorum consedere illum faciet.
2Non laudes virum in specie sua,
neque spernas hominem in visu suo.
3Brevis in volatilibus est apis,
et initium dulcoris habet fructus illius.
4In vestitu ne glorieris umquam,
nec in die honoris tui extollaris:
quoniam mirabilia opera Altissimi solius,
et gloriosa, et absconsa, et invisa opera illius.
5Multi tyranni sederunt in throno:
et insuspicabilis portavit diadema.
6Multi potentes oppressi sunt valide,
et gloriosi traditi sunt in manus alterorum.
7Priusquam interroges, ne vituperes quemquam:
et cum interrogaveris, corripe juste.
8Priusquam audias, ne respondeas verbum:
et in medio sermonum ne adjicias loqui.
9De ea re quæ te non molestat, ne certeris:
et in judicio peccantium ne consistas.
10Fili, ne in multis sint actus tui:
et si dives fueris, non eris immunis a delicto.
Si enim secutus fueris, non apprehendes:
et non effugies, si præcucurreris.
11Est homo laborans et festinans, et dolens:
impius, et tanto magis non abundabit.
12Est homo marcidus egens recuperatione,
plus deficiens virtute, et abundans paupertate:
13et oculus Dei respexit illum in bono,
et erexit eum ab humilitate ipsius, et exaltavit caput ejus:
et mirati sunt in illo multi, et honoraverunt Deum.
4Bona et mala, vita et mors,
paupertas et honestas, a Deo sunt:
15sapientia, et disciplina, et scientia legis, apud Deum:
dilectio, et viæ bonorum, apud ipsum.
16Error et tenebræ peccatoribus concreata sunt:
qui autem exsultant in malis consenescunt in malo.
17Datio Dei permanet justis,
et profectus illius successus habebit in æternum.
18Est qui locupletatur parce agendo,
et hæc est pars mercedis illius.
19In eo quod dicit: Inveni requiem mihi,
et nunc manducabo de bonis meis solus:
20et nescit quod tempus præteriet, et mors appropinquet,
et relinquat omnia aliis, et morietur.
21Sta in testamento tuo, et in illo colloquere,
et in opere mandatorum tuorum veterasce.
22Ne manseris in operibus peccatorum:
confide autem in Deo, et mane in loco tuo.
23Facile est enim in oculis Dei
subito honestare pauperem.
24Benedictio Dei in mercedem justi festinat,
et in hora veloci processus illius fructificat.
25Ne dicas: Quid est mihi opus?
et quæ erunt mihi ex hoc bona?
26Ne dicas: Sufficiens mihi sum:
et quid ex hoc pessimabor?
27In die bonorum ne immemor sis malorum,
et in die malorum ne immemor sis bonorum:
28quoniam facile est coram Deo in die obitus
retribuere unicuique secundum vias suas.
29Malitia horæ oblivionem facit luxuriæ magnæ,
et in fine hominis denudatio operum illius.
30Ante mortem ne laudes hominem quemquam:
quoniam in filiis suis agnoscitur vir.
1Non omnem hominem inducas in domum tuam:
multæ enim sunt insidiæ dolosi.
32Sicut enim eructant præcordia fœtentium,
et sicut perdix inducitur in caveam, et ut caprea in laqueum:
sic et cor superborum,
et sicut prospector videns casum proximi sui.
33Bona enim in mala convertens insidiatur,
et in electis imponet maculam.
34A scintilla una augetur ignis,
et ab uno doloso augetur sanguis:
homo vero peccator sanguini insidiatur.
35Attende tibi a pestifero, fabricat enim mala,
ne inducat super te subsannationem in perpetuum.
36Admitte ad te alienigenam:
et subvertet te in turbine,
et abalienabit te a tuis propriis.
1Si benefeceris, scito cui feceris,
et erit gratia in bonis tuis multa.
2Benefac justo, et invenies retributionem magnam:
et si non ab ipso, certe a Domino.
3Non est enim ei bene qui assiduus est in malis,
et eleemosynas non danti:
quoniam et Altissimus odio habet peccatores,
et misertus est pœnitentibus.
4Da misericordi, et ne suscipias peccatorem:
et impiis et peccatoribus reddet vindictam,
custodiens eos in diem vindictæ.
5Da bono, et non receperis peccatorem.
6Benefac humili, et non dederis impio:
prohibe panes illi dari, ne in ipsis potentior te sit:
7nam duplicia mala invenies in omnibus bonis quæcumque feceris illi,
quoniam et Altissimus odio habet peccatores,
et impiis reddet vindictam.
8Non agnoscetur in bonis amicus,
et non abscondetur in malis inimicus.
9In bonis viri, inimici illius in tristitia:
et in malitia illius, amicus agnitus est.
10Non credas inimico tuo in æternum:
sicut enim æramentum æruginat nequitia illius:
11et si humiliatus vadat curvus,
adjice animum tuum, et custodi te ab illo.
12Non statuas illum penes te,
nec sedeat ad dexteram tuam,
ne forte conversus in locum tuum, inquirat cathedram tuam,
et in novissimo agnosces verba mea,
et in sermonibus meis stimuleris.
13Quis miserebitur incantatori a serpente percusso,
et omnibus qui appropiant bestiis?
et sic qui comitatur cum viro iniquo,
et obvolutus est in peccatis ejus.
14Una hora tecum permanebit:
si autem declinaveris, non supportabit.
15In labiis suis indulcat inimicus,
et in corde suo insidiatur ut subvertat te in foveam.
16In oculis suis lacrimatur inimicus,
et si invenerit tempus, non satiabitur sanguine.
17Et si incurrerint tibi mala,
invenies eum illic priorem.
18In oculis suis lacrimatur inimicus,
et quasi adjuvans suffodiet plantas tuas.
19Caput suum movebit, et plaudet manu,
et multa susurrans commutabit vultum suum.
1Qui tetigerit picem inquinabitur ab ea:
et qui communicaverit superbo induet superbiam.
2Pondus super se tollat qui honestiori se communicat,
et ditiori te ne socius fueris.
3Quid communicabit cacabus ad ollam?
quando enim se colliserint, confringetur.
4Dives injuste egit, et fremet:
pauper autem læsus tacebit.
5Si largitus fueris, assumet te:
et si non habueris, derelinquet te.
6Si habes, convivet tecum, et evacuabit te:
et ipse non dolebit super te.
7Si necessarius illi fueris, supplantabit te,
et subridens spem dabit, narrans tibi bona,
et dicet: Quid opus est tibi?
8Et confundet te in cibis suis,
donec te exinaniat bis et ter:
et in novissimo deridebit te,
et postea videns derelinquet te,
et caput suum movebit ad te.
9Humiliare Deo, et exspecta manus ejus.
10Attende ne seductus in stultitiam humilieris.
11Noli esse humilis in sapientia tua,
ne humiliatus in stultitiam seducaris.
12Advocatus a potentiore, discede:
ex hoc enim magis te advocabit.
13Ne improbus sis, ne impingaris:
et ne longe sis ab eo, ne eas in oblivionem.
14Ne retineas ex æquo loqui cum illo,
nec credas multis verbis illius:
ex multa enim loquela tentabit te,
et subridens interrogabit te de absconditis tuis.
15Immitis animus illius conservabit verba tua:
et non parcet de malitia, et de vinculis.
16Cave tibi, et attende diligenter auditui tuo,
quoniam cum subversione tua ambulas:
17audiens vero illa,
quasi in somnis vide, et vigilabis.
18Omni vita tua dilige Deum,
et invoca illum in salute tua.
19Omne animal diligit simile sibi,
sic et omnis homo proximum sibi.
20Omnis caro ad similem sibi conjungetur,
et omnis homo simili sui sociabitur.
21Si communicabit lupus agno aliquando,
sic peccator justo.
22Quæ communicatio sancto homini ad canem?
aut quæ pars diviti ad pauperem?
23Venatio leonis onager in eremo:
sic et pascua divitum sunt pauperes.
24Et sicut abominatio est superbo humilitas,
sic et execratio divitis pauper.
25Dives commotus confirmatur ab amicis suis:
humilis autem cum ceciderit, expelletur et a notis.
26Diviti decepto multi recuperatores:
locutus est superbia, et justificaverunt illum.
27Humilis deceptus est, insuper et arguitur:
locutus est sensate, et non est datus ei locus.
28Dives locutus est, et omnes tacuerunt,
et verbum illius usque ad nubes perducent.
29Pauper locutus est, et dicunt: Quis est hic?
et si offenderit, subvertent illum.
0Bona est substantia cui non est peccatum in conscientia:
et nequissima paupertas in ore impii.
31Cor hominis immutat faciem illius,
sive in bona, sive in mala.
32Vestigium cordis boni et faciem bonam
difficile invenies, et cum labore.
1Beatus vir qui non est lapsus verbo ex ore suo,
et non est stimulatus in tristitia delicti.
2Felix qui non habuit animi sui tristitiam,
et non excidit a spe sua.
3Viro cupido et tenaci sine ratione est substantia:
et homini livido ad quid aurum?
4Qui acervat ex animo suo injuste, aliis congregat,
et in bonis illius alius luxuriabitur.
5Qui sibi nequam est, cui alii bonus erit?
et non jucundabitur in bonis suis.
6Qui sibi invidet, nihil est illo nequius:
et hæc redditio est malitiæ illius.
7Et si bene fecerit, ignoranter et non volens facit:
et in novissimo manifestat malitiam suam.
8Nequam est oculus lividi:
et avertens faciem suam, et despiciens animam suam.
9Insatiabilis oculus cupidi in parte iniquitatis:
non satiabitur donec consumat arefaciens animam suam.
10Oculus malus ad mala, et non saturabitur pane,
sed indigens et in tristitia erit super mensam suam.
11Fili, si habes, benefac tecum,
et Deo dignas oblationes offer.
12Memor esto quoniam mors non tardat,
et testamentum inferorum, quia demonstratum est tibi:
testamentum enim hujus mundi morte morietur.
13Ante mortem benefac amico tuo,
et secundum vires tuas exporrigens da pauperi.
14Non defrauderis a die bono,
et particula boni doni non te prætereat.
15Nonne aliis relinques dolores et labores tuos
in divisione sortis?
16Da et accipe,
et justifica animam tuam.
17Ante obitum tuum operare justitiam,
quoniam non est apud inferos invenire cibum.
18Omnis caro sicut fœnum veterascet,
et sicut folium fructificans in arbore viridi.
19Alia generantur, et alia dejiciuntur:
sic generatio carnis et sanguinis, alia finitur, et alia nascitur.
20Omne opus corruptibile in fine deficiet,
et qui illud operatur ibit cum illo.
21Et omne opus electum justificabitur,
et qui operatur illud honorabitur in illo.
2Beatus vir qui in sapientia morabitur,
et qui in justitia sua meditabitur,
et in sensu cogitabit circumspectionem Dei:
23qui excogitat vias illius in corde suo,
et in absconditis suis intelligens,
vadens post illam quasi investigator,
et in viis illius consistens:
24qui respicit per fenestras illius,
et in januis illius audiens:
25qui requiescit juxta domum illius,
et in parietibus illius figens palum,
statuet casulam suam ad manus illius,
et requiescent in casula illius bona per ævum.
26Statuet filios suos sub tegmine illius,
et sub ramis ejus morabitur.
27Protegetur sub tegmine illius a fervore,
et in gloria ejus requiescet.
1Qui timet Deum faciet bona,
et qui continens est justitiæ apprehendet illam:
2et obviabit illi quasi mater honorificata,
et quasi mulier a virginitate suscipiet illum.
3Cibabit illum pane vitæ et intellectus,
et aqua sapientiæ salutaris potabit illum:
et firmabitur in illo, et non flectetur:
4et continebit illum, et non confundetur:
et exaltabit illum apud proximos suos,
5et in medio ecclesiæ aperiet os ejus,
et adimplebit illum spiritu sapientiæ et intellectus,
et stola gloriæ vestiet illum.
6Jucunditatem et exsultationem thesaurizabit super illum,
et nomine æterno hæreditabit illum.
7Homines stulti non apprehendent illam,
et homines sensati obviabunt illi.
Homines stulti non videbunt eam:
longe enim abest a superbia et dolo.
8Viri mendaces non erunt illius memores:
et viri veraces invenientur in illa,
et successum habebunt usque ad inspectionem Dei.
9Non est speciosa laus in ore peccatoris,
10quoniam a Deo profecta est sapientia.
Sapientiæ enim Dei astabit laus,
et in ore fideli abundabit,
et Dominator dabit eam illi.
1Non dixeris: Per Deum abest:
quæ enim odit ne feceris.
12Non dicas: Ille me implanavit:
non enim necessarii sunt ei homines impii.
13Omne execramentum erroris odit Dominus,
et non erit amabile timentibus eum.
14Deus ab initio constituit hominem,
et reliquit illum in manu consilii sui:
15adjecit mandata et præcepta sua.
16Si volueris mandata servare, conservabunt te,
et in perpetuum fidem placitam facere.
17Apposuit tibi aquam et ignem,
ad quod volueris porrige manum tuam.
18Ante hominem vita et mors, bonum et malum:
quod placuerit ei dabitur illi:
19quoniam multa sapientia Dei, et fortis in potentia,
videns omnes sine intermissione.
20Oculi Domini ad timentes eum,
et ipse agnoscit omnem operam hominis.
21Nemini mandavit impie agere,
et nemini dedit spatium peccandi:
22non enim concupiscit multitudinem
filiorum infidelium et inutilium.
1Ne jucunderis in filiis impiis, si multiplicentur:
nec oblecteris super ipsos, si non est timor Dei in illis.
2Non credas vitæ illorum,
et ne respexeris in labores eorum.
3Melior est enim unus timens Deum,
quam mille filii impii:
4et utile est mori sine filiis,
quam relinquere filios impios.
5Ab uno sensato inhabitabitur patria:
tribus impiorum deseretur.
6Multa talia vidit oculis meus,
et fortiora horum audivit auris mea.
7In synagoga peccantium exardebit ignis,
et in gente incredibili exardescet ira.
8Non exoraverunt pro peccatis suis antiqui gigantes,
qui destructi sunt confidentes suæ virtuti.
9Et non pepercit peregrinationi Lot,
et execratus est eos præ superbia verbi illorum.
10Non misertus est illis, gentem totam perdens,
et extollentem se in peccatis suis.
11Et sicut sexcenta millia peditum,
qui congregati sunt in duritia cordis sui:
et si unus fuisset cervicatus,
mirum si fuisset immunis.
12Misericordia enim et ira est cum illo:
potens exoratio, et effundens iram.
13Secundum misericordiam suam,
sic correptio illius homines secundum opera sua judicat.
14Non effugiet in rapina peccator,
et non retardabit sufferentia misericordiam facientis.
15Omnis misericordia faciet locum unicuique,
secundum meritum operum suorum,
et secundum intellectum peregrinationis ipsius.
6Non dicas: A Deo abscondar:
et ex summo, quis mei memorabitur?
17in populo magno non agnoscar:
quæ est enim anima mea in tam immensa creatura?
18Ecce cælum et cæli cælorum,
abyssus, et universa terra, et quæ in eis sunt,
in conspectu illius commovebuntur.
19Montes simul, et colles, et fundamenta terræ,
cum conspexerit illa Deus, tremore concutientur.
20Et in omnibus his insensatum est cor,
et omne cor intelligitur ab illo.
21Et vias illius quis intelligit,
et procellam quam nec oculus videbit hominis?
22Nam plurima illius opera sunt in absconsis:
sed opera justitiæ ejus quis enuntiabit, aut quis sustinebit?
longe enim est testamentum a quibusdam,
et interrogatio omnium in consummatione est.
23Qui minoratur corde cogitat inania,
et vir imprudens et errans cogitat stulta.
4Audi me, fili, et disce disciplinam sensus,
et in verbis meis attende in corde tuo:
25et dicam in æquitate disciplinam,
et scrutabor enarrare sapientiam:
et in verbis meis attende in corde tuo,
et dico in æquitate spiritus virtutes
quas posuit Deus in opera sua ab initio,
et in veritate enuntio scientiam ejus.
26In judicio Dei opera ejus ab initio,
et ab institutione ipsorum distinxit partes illorum,
et initia eorum in gentibus suis.
27Ornavit in æternum opera illorum:
nec esurierunt, nec laboraverunt,
et non destiterunt ab operibus suis.
28Unusquisque proximum sibi non angustiabit in æternum:
29non sis incredibilis verbo illius.
30Post hæc Deus in terram respexit,
et implevit illam bonis suis:
31anima omnis vitalis denuntiavit ante faciem ipsius,
et in ipsam iterum reversio illorum.
1Deus creavit de terra hominem,
et secundum imaginem suam fecit illum:
2et iterum convertit illum in ipsam,
et secundum se vestivit illum virtute.
3Numerum dierum et tempus dedit illi,
et dedit illi potestatem eorum quæ sunt super terram.
4Posuit timorem illius super omnem carnem,
et dominatus est bestiarum et volatilium.
5Creavit ex ipso adjutorium simile sibi:
consilium, et linguam, et oculos, et aures,
et cor dedit illis excogitandi,
et disciplina intellectus replevit illos.
6Creavit illis scientiam spiritus,
sensu implevit cor illorum,
et mala et bona ostendit illis.
7Posuit oculum suum super corda illorum,
ostendere illis magnalia operum suorum:
8ut nomen sanctificationis collaudent,
et gloriari in mirabilibus illius;
ut magnalia enarrent operum ejus.
9Addidit illis disciplinam,
et legem vitæ hæreditavit illos.
10Testamentum æternum constituit cum illis,
et justitiam et judicia sua ostendit illis.
11Et magnalia honoris ejus vidit oculus illorum,
et honorem vocis audierunt aures illorum.
Et dixit illis: Attendite ab omni iniquo.
12Et mandavit illis unicuique de proximo suo.
13Viæ illorum coram ipso sunt semper:
non sunt absconsæ ab oculis ipsius.
14In unamquamque gentem præposuit rectorem:
15et pars Dei Israël facta est manifesta.
16Et omnia opera illorum velut sol in conspectu Dei:
et oculi ejus sine intermissione inspicientes in viis eorum.
17Non sunt absconsa testamenta per iniquitatem illorum,
et omnes iniquitates eorum in conspectu Dei.
18Eleemosyna viri quasi signaculum cum ipso,
et gratiam hominis quasi pupillam conservabit.
19Et postea resurget,
et retribuet illis retributionem, unicuique in caput ipsorum,
et convertet in interiores partes terræ.
20Pœnitentibus autem dedit viam justitiæ,
et confirmavit deficientes sustinere,
et destinavit illis sortem veritatis.
1Convertere ad Dominum, et relinque peccata tua:
22precare ante faciem Domini, et minue offendicula.
23Revertere ad Dominum, et avertere ab injustitia tua,
et nimis odito execrationem:
24et cognosce justitias et judicia Dei,
et sta in sorte propositionis, et orationis altissimi Dei.
25In partes vade sæculi sancti,
cum vivis et dantibus confessionem Deo.
26Non demoreris in errore impiorum:
ante mortem confitere:
a mortuo, quasi nihil, perit confessio.
27Confiteberis vivens,
vivus et sanus confiteberis:
et laudabis Deum,
et gloriaberis in miserationibus illius.
28Quam magna misericordia Domini,
et propitiatio illius convertentibus ad se!
29Nec enim omnia possunt esse in hominibus,
quoniam non est immortalis filius hominis,
et in vanitate malitiæ placuerunt.
30Quid lucidius sole?
et hic deficiet;
aut quid nequius quam quod excogitavit caro et sanguis?
et hoc arguetur.
31Virtutem altitudinis cæli ipse conspicit:
et omnes homines terra et cinis.
1Qui vivet in æternum creavit omnia simul.
Deus solus justificabitur,
et manet invictus rex in æternum.
2Quis sufficit enarrare opera illius?
3quis enim investigabit magnalia ejus?
4virtutem autem magnitudinis ejus quis enuntiabit?
aut quis adjiciet enarrare misericordiam ejus?
5Non est minuere neque adjicere,
nec est invenire magnalia Dei.
6Cum consummaverit homo, tunc incipiet:
et cum quieverit, aporiabitur.
7Quid est homo? et quæ est gratia illius?
et quid bonum aut quid nequam illius?
8Numerus dierum hominum, ut multum centum anni,
quasi gutta aquæ maris deputati sunt:
et sicut calculus arenæ, sic exigui anni in die ævi.
9Propter hoc patiens est Deus in illis,
et effundit super eos misericordiam suam.
10Vidit præsumptionem cordis eorum, quoniam mala est:
et cognovit subversionem illorum, quoniam nequam est.
11Ideo adimplevit propitiationem suam in illis,
et ostendit eis viam æquitatis.
12Miseratio hominis circa proximum suum:
misericordia autem Dei super omnem carnem.
13Qui misericordiam habet, docet et erudit
quasi pastor gregem suum.
14Miseretur excipientis doctrinam miserationis,
et qui festinat in judiciis ejus.
5Fili, in bonis non des querelam,
et in omni dato non des tristitiam verbi mali.
16Nonne ardorem refrigerabit ros?
sic et verbum melius quam datum.
17Nonne ecce verbum super datum bonum?
sed utraque cum homine justificato.
18Stultus acriter improperabit:
et datus indisciplinati tabescere facit oculos.
19Ante judicium para justitiam tibi,
et antequam loquaris, disce.
20Ante languorem adhibe medicinam:
et ante judicium interroga teipsum,
et in conspectu Dei invenies propitiationem.
21Ante languorem humilia te,
et in tempore infirmitatis ostende conversationem tuam.
22Non impediaris orare semper,
et ne verearis usque ad mortem justificari,
quoniam merces Dei manet in æternum.
23Ante orationem præpara animam tuam,
et noli esse quasi homo qui tentat Deum.
24Memento iræ in die consummationis,
et tempus retributionis in conversatione faciei.
25Memento paupertatis in tempore abundantiæ,
et necessitatum paupertatis in die divitiarum.
26A mane usque ad vesperam immutabitur tempus,
et hæc omnia citata in oculis Dei.
27Homo sapiens in omnibus metuet,
et in diebus delictorum attendet ab inertia.
28Omnis astutus agnoscit sapientiam,
et invenienti eam dabit confessionem.
29Sensati in verbis et ipsi sapienter egerunt,
et intellexerunt veritatem et justitiam,
et impleverunt proverbia et judicia.
0Post concupiscentias tuas non eas,
et a voluntate tua avertere.
31Si præstes animæ tuæ concupiscentias ejus,
faciat te in gaudium inimicis tuis.
32Ne oblecteris in turbis nec in modicis:
assidua enim est commissio illorum.
33Ne fueris mediocris in contentione ex fœnore,
et est tibi nihil in sacculo:
eris enim invidus vitæ tuæ.
1Operarius ebriosus non locupletabitur:
et qui spernit modica paulatim decidet.
2Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes,
et arguent sensatos.
3Et qui se jungit fornicariis erit nequam:
putredo et vermes hæreditabunt illum:
et extolletur in exemplum majus,
et tolletur de numero anima ejus.
4Qui credit cito levis corde est, et minorabitur:
et qui delinquit in animam suam, insuper habebitur.
5Qui gaudet iniquitate, denotabitur:
et qui odit correptionem, minuetur vita:
et qui odit loquacitatem, extinguit malitiam.
6Qui peccat in animam suam, pœnitebit:
et qui jucundatur in malitia, denotabitur.
7Ne iteres verbum nequam et durum,
et non minoraberis.
8Amico et inimico noli narrare sensum tuum:
et si est tibi delictum, noli denudare:
9audiet enim te, et custodiet te,
et quasi defendens peccatum, odiet te,
et sic aderit tibi semper.
10Audisti verbum adversus proximum tuum?
commoriatur in te, fidens quoniam non te dirumpet.
11A facie verbi parturit fatuus,
tamquam gemitus partus infantis.
12Sagitta infixa femori carnis,
sic verbum in corde stulti.
13Corripe amicum,
ne forte non intellexerit, et dicat: Non feci:
aut, si fecerit, ne iterum addat facere.
14Corripe proximum, ne forte non dixerit:
et si dixerit, ne forte iteret.
15Corripe amicum, sæpe enim fit commissio:
16et non omni verbo credas.
Est qui labitur lingua, sed non ex animo:
17quis est enim qui non deliquerit in lingua sua?
Corripe proximum antequam commineris,
18et da locum timori Altissimi:
quia omnis sapientia timor Dei, et in illa timere Deum,
et in omni sapientia dispositio legis.
19Et non est sapientia nequitiæ disciplina,
et non est cogitatus peccatorum prudentia.
20Est nequitia, et in ipsa execratio,
et est insipiens qui minuitur sapientia.
21Melior est homo qui minuitur sapientia,
et deficiens sensu, in timore,
quam qui abundat sensu,
et transgreditur legem Altissimi.
22Est solertia certa, et ipsa iniqua:
23et est qui emittit verbum certum enarrans veritatem.
Est qui nequiter humiliat se,
et interiora ejus plena sunt dolo:
24et est qui se nimium submittit a multa humilitate:
et est qui inclinat faciem suam,
et fingit se non videre quod ignoratum est:
25et si ab imbecillitate virium vetetur peccare,
si invenerit tempus malefaciendi, malefaciet.
26Ex visu cognoscitur vir,
et ab occursu faciei cognoscitur sensatus.
27Amictus corporis, et risus dentium,
et ingressus hominis, enuntiant de illo.
28Est correptio mendax in ira contumeliosi,
et est judicium quod non probatur esse bonum:
et est tacens, et ipse est prudens.
1Quam bonum est arguere, quam irasci,
et confitentem in oratione non prohibere!
2Concupiscentia spadonis devirginabit juvenculam:
3sic qui facit per vim judicium iniquum.
4Quam bonum est correptum manifestare pœnitentiam!
sic enim effugies voluntarium peccatum.
5Est tacens qui invenitur sapiens:
et est odibilis qui procax est ad loquendum.
6Est tacens non habens sensum loquelæ:
et est tacens sciens tempus aptum.
7Homo sapiens tacebit usque ad tempus:
lascivus autem et imprudens non servabunt tempus.
8Qui multis utitur verbis lædet animam suam:
et qui potestatem sibi sumit injuste, odietur.
9Est processio in malis viro indisciplinato,
et est inventio in detrimentum.
10Est datum quod non est utile,
et est datum cujus retributio duplex.
11Est propter gloriam minoratio,
et est qui ab humilitate levabit caput.
12Est qui multa redimat modico pretio,
et restituens ea in septuplum.
13Sapiens in verbis seipsum amabilem facit:
gratiæ autem fatuorum effundentur.
14Datus insipientis non erit utilis tibi:
oculi enim illius septemplices sunt.
15Exigua dabit, et multa improperabit:
et apertio oris illius inflammatio est.
16Hodie fœneratur quis, et cras expetit:
odibilis est homo hujusmodi.
17Fatuo non erit amicus,
et non erit gratia bonis illius:
18qui enim edunt panem illius, falsæ linguæ sunt.
Quoties et quanti irridebunt eum!
19neque enim quod habendum erat directo sensu distribuit;
similiter et quod non erat habendum.
20Lapsus falsæ linguæ quasi qui in pavimento cadens:
sic casus malorum festinanter veniet.
21Homo acharis quasi fabula vana,
in ore indisciplinatorum assidua erit.
22Ex ore fatui reprobabitur parabola:
non enim dicit illam in tempore suo.
3Est qui vetatur peccare præ inopia,
et in requie sua stimulabitur.
24Est qui perdet animam suam præ confusione,
et ab imprudenti persona perdet eam:
personæ autem acceptione perdet se.
25Est qui præ confusione promittit amico,
et lucratus est eum inimicum gratis.
26Opprobrium nequam in homine mendacium:
et in ore indisciplinatorum assidue erit.
27Potior fur quam assiduitas viri mendacis:
perditionem autem ambo hæreditabunt.
28Mores hominum mendacium sine honore,
et confusio illorum cum ipsis sine intermissione.
29Sapiens in verbis producet seipsum,
et homo prudens placebit magnatis.
30Qui operatur terram suam inaltabit acervum frugum,
et qui operatur justitiam, ipse exaltabitur:
qui vero placet magnatis effugiet iniquitatem.
31Xenia et dona excæcant oculos judicum,
et quasi mutus, in ore avertit correptiones eorum.
32Sapientia absconsa, et thesaurus invisus,
quæ utilitas in utrisque?
33Melior est qui celat insipientiam suam,
quam homo qui abscondit sapientiam suam.
1Fili, peccasti, non adjicias iterum:
sed et de pristinis deprecare, ut tibi dimittantur.
2Quasi a facie colubri fuge peccata:
et si accesseris ad illa, suscipient te.
3Dentes leonis dentes ejus,
interficientes animas hominum.
4Quasi rhomphæa bis acuta omnis iniquitas:
plagæ illius non est sanitas.
5Objurgatio et injuriæ annullabunt substantiam,
et domus quæ nimis locuples est annullabitur superbia:
sic substantia superbi eradicabitur.
6Deprecatio pauperis ex ore usque ad aures ejus perveniet,
et judicium festinato adveniet illi.
7Qui odit correptionem vestigium est peccatoris,
et qui timet Deum convertetur ad cor suum.
8Notus a longe potens lingua audaci,
et sensatus scit labi se ab ipso.
9Qui ædificat domum suam impendiis alienis,
quasi qui colligat lapides suos in hieme.
10Stupa collecta synagoga peccantium,
et consummatio illorum flamma ignis.
11Via peccatorum complanata lapidibus:
et in fine illorum inferi, et tenebræ, et pœnæ.
2Qui custodit justitiam, continebit sensum ejus.
13Consummatio timoris Dei, sapientia et sensus.
14Non erudietur
qui non est sapiens in bono.
15Est autem sapientia quæ abundat in malo,
et non est sensus ubi est amaritudo.
16Scientia sapientis tamquam inundatio abundabit,
et consilium illius sicut fons vitæ permanet.
17Cor fatui quasi vas confractum,
et omnem sapientiam non tenebit.
18Verbum sapiens quodcumque audierit scius,
laudabit, et ad se adjiciet:
audivit luxuriosus, et displicebit illi,
et projiciet illud post dorsum suum.
19Narratio fatui quasi sarcina in via:
nam in labiis sensati invenietur gratia.
20Os prudentis quæritur in ecclesia,
et verba illius cogitabunt in cordibus suis.
21Tamquam domus exterminata, sic fatuo sapientia:
et scientia insensati inenarrabilia verba.
22Compedes in pedibus, stulto doctrina:
et quasi vincula manuum super manum dextram.
23Fatuus in risu exaltat vocem suam:
vir autem sapiens vix tacite ridebit.
24Ornamentum aureum prudenti doctrina,
et quasi brachiale in brachio dextro.
25Pes fatui facilis in domum proximi:
et homo peritus confundetur a persona potentis.
26Stultus a fenestra respiciet in domum:
vir autem eruditus foris stabit.
27Stultitia hominis auscultare per ostium:
et prudens gravabitur contumelia.
28Labia imprudentium stulta narrabunt;
verba autem prudentium statera ponderabuntur.
29In ore fatuorum cor illorum,
et in corde sapientium os illorum.
30Dum maledicit impius diabolum,
maledicit ipse animam suam.
31Susurro coinquinabit animam suam, et in omnibus odietur,
et qui cum eo manserit odiosus erit:
tacitus et sensatus honorabitur.
1In lapide luteo lapidatus est piger:
et omnes loquentur super aspernationem illius.
2De stercore boum lapidatus est piger:
et omnis qui tetigerit eum excutiet manus.
3Confusio patris est de filio indisciplinato:
filia autem in deminoratione fiet.
4Filia prudens hæreditas viro suo:
nam quæ confundit, in contumeliam fit genitoris.
5Patrem et virum confundit audax,
et ab impiis non minorabitur:
ab utrisque autem inhonorabitur.
6Musica in luctu importuna narratio:
flagella et doctrina in omni tempore sapientia.
7Qui docet fatuum,
quasi qui conglutinat testam.
8Qui narrat verbum non audienti,
quasi qui excitat dormientem de gravi somno.
9Cum dormiente loquitur qui enarrat stulto sapientiam:
et in fine narrationis dicit: Quis est hic?
10Supra mortuum plora, defecit enim lux ejus:
et supra fatuum plora, defecit enim sensus.
11Modicum plora super mortuum, quoniam requievit:
12nequissimi enim nequissima vita super mortem fatui.
13Luctus mortui septem dies:
fatui autem et impii omnes dies vitæ illorum.
14Cum stulto ne multum loquaris,
et cum insensato ne abieris.
15Serva te ab illo, ut non molestiam habeas,
et non coinquinaberis peccato illius.
16Deflecte ab illo, et invenies requiem,
et non acediaberis in stultitia illius.
17Super plumbum quid gravabitur?
et quod illi aliud nomen quam fatuus?
18Arenam, et salem, et massam ferri facilius est ferre
quam hominem imprudentem, et fatuum, et impium.
9Loramentum ligneum colligatum in fundamento ædificii non dissolvetur,
sic et cor confirmatum in cogitatione consilii.
20Cogitatus sensati in omni tempore metu non depravabitur.
21Sicut pali in excelsis, et cæmenta sine impensa posita,
contra faciem venti non permanebunt:
22sic et cor timidum in cogitatione stulti
contra impetum timoris non resistet.
23Sicut cor trepidum in cogitatione fatui omni tempore non metuet,
sic et qui in præceptis Dei permanet semper.
4Pungens oculum deducit lacrimas,
et qui pungit cor profert sensum.
25Mittens lapidem in volatilia, dejiciet illa:
sic et qui conviciatur amico, dissolvit amicitiam.
26Ad amicum etsi produxeris gladium, non desperes:
est enim regressus.
Ad amicum
27si aperueris os triste, non timeas:
est enim concordatio:
excepto convitio, et improperio, et superbia,
et mysterii revelatione, et plaga dolosa:
in his omnibus effugiet amicus.
28Fidem posside cum amico in paupertate illius,
ut et in bonis illius læteris.
29In tempore tribulationis illius permane illi fidelis,
ut et in hæreditate illius cohæres sis.
30Ante ignem camini vapor et fumus ignis inaltatur:
sic et ante sanguinem maledicta, et contumeliæ, et minæ.
31Amicum salutare non confundar,
a facie illius non me abscondam:
et si mala mihi evenerint per illum, sustinebo.
32Omnis qui audiet cavebit se ab eo.
3Quis dabit ori meo custodiam,
et super labia mea signaculum certum,
ut non cadam ab ipsis,
et lingua mea perdat me?
1Domine, pater et dominator vitæ meæ,
ne derelinquas me in consilio eorum,
nec sinas me cadere in illis.
2Quis superponet in cogitatu meo flagella,
et in corde meo doctrinam sapientiæ,
ut ignorationibus eorum non parcant mihi,
et non appareant delicta eorum,
3et ne adincrescant ignorantiæ meæ,
et multiplicentur delicta mea,
et peccata mea abundent,
et incidam in conspectu adversariorum meorum,
et gaudeat super me inimicus meus?
4Domine, pater et Deus vitæ meæ,
ne derelinquas me in cogitatu illorum.
5Extollentiam oculorum meorum ne dederis mihi,
et omne desiderium averte a me.
6Aufer a me ventris concupiscentias,
et concubitus concupiscentiæ ne apprehendant me,
et animæ irreverenti et infrunitæ ne tradas me.
7Doctrinam oris audite, filii:
et qui custodierit illam non periet labiis,
nec scandalizabitur in operibus nequissimis.
8In vanitate sua apprehenditur peccator:
et superbus et maledicus scandalizabitur in illis.
9Jurationi non assuescat os tuum:
multi enim casus in illa.
10Nominatio vero Dei non sit assidua in ore tuo,
et nominibus sanctorum non admiscearis,
quoniam non erit immunis ab eis.
11Sicut enim servus interrogatus assidue a livore non minuitur,
sic omnis jurans et nominans in toto a peccato non purgabitur.
12Vir multum jurans implebitur iniquitate,
et non discedet a domo illius plaga.
13Et si frustraverit, delictum illius super ipsum erit:
et si dissimulaverit, delinquit dupliciter:
14et si in vacuum juraverit, non justificabitur:
replebitur enim retributione domus illius.
15Est et alia loquela contraria morti:
non inveniatur in hæreditate Jacob.
16Etenim a misericordibus omnia hæc auferentur,
et in delictis non volutabuntur.
17Indisciplinatæ loquelæ non assuescat os tuum:
est enim in illa verbum peccati.
18Memento patris et matris tuæ:
in medio enim magnatorum consistis:
19ne forte obliviscatur te Deus in conspectu illorum,
et assiduitate tua infatuatus, improperium patiaris,
et maluisses non nasci,
et diem nativitatis tuæ maledicas.
20Homo assuetus in verbis improperii
in omnibus diebus suis non erudietur.
1Duo genera abundant in peccatis,
et tertium adducit iram et perditionem.
22Anima calida quasi ignis ardens,
non extinguetur donec aliquid glutiat:
23et homo nequam in ore carnis suæ
non desinet donec incendat ignem.
24Homini fornicario omnis panis dulcis:
non fatigabitur transgrediens usque ad finem.
25Omnis homo qui transgreditur lectum suum,
contemnens in animam suam, et dicens: Quis me videt?
26Tenebræ circumdant me, et parietes cooperiunt me,
et nemo circumspicit me: quem vereor?
delictorum meorum non memorabitur Altissimus.
27Et non intelligit quoniam omnia videt oculus illius,
quoniam expellit a se timorem Dei hujusmodi hominis timor,
et oculi hominum timentes illum:
28et non cognovit quoniam oculi Domini
multo plus lucidiores sunt super solem,
circumspicientes omnes vias hominum,
et profundum abyssi, et hominum corda,
intuentes in absconditas partes.
29Domino enim Deo antequam crearentur omnia sunt agnita:
sic et post perfectum respicit omnia.
30Hic in plateis civitatis vindicabitur,
et quasi pullus equinus fugabitur,
et ubi non speravit apprehendetur.
31Et erit dedecus omnibus,
eo quod non intellexerit timorem Domini.
32Sic et mulier omnis relinquens virum suum,
et statuens hæreditatem ex alieno matrimonio:
33primo enim in lege Altissimi incredibilis fuit:
secundo in virum suum deliquit:
tertio in adulterio fornicata est,
et ex alio viro filios statuit sibi.
34Hæc in ecclesiam adducetur,
et in filios ejus respicietur:
35non tradent filii ejus radices,
et rami ejus non dabunt fructum:
36derelinquet in maledictum memoriam ejus,
et dedecus illius non delebitur.
37Et agnoscent qui derelicti sunt,
quoniam nihil melius est quam timor Dei,
et nihil dulcius quam respicere in mandatis Domini.
38Gloria magna est sequi Dominum:
longitudo enim dierum assumetur ab eo.
1Sapientia laudabit animam suam,
et in Deo honorabitur,
et in medio populi sui gloriabitur,
2et in ecclesiis Altissimi aperiet os suum,
et in conspectu virtutis illius gloriabitur,
3et in medio populi sui exaltabitur,
et in plenitudine sancta admirabitur,
4et in multitudine electorum habebit laudem,
et inter benedictos benedicetur, dicens:
5Ego ex ore Altissimi prodivi,
primogenita ante omnem creaturam.
6Ego feci in cælis ut oriretur lumen indeficiens,
et sicut nebula texi omnem terram.
7Ego in altissimis habitavi,
et thronus meus in columna nubis.
8Gyrum cæli circuivi sola,
et profundum abyssi penetravi:
in fluctibus maris ambulavi.
9Et in omni terra steti:
et in omni populo,
10et in omni gente primatum habui:
11et omnium excellentium et humilium corda virtute calcavi.
Et in his omnibus requiem quæsivi,
et in hæreditate Domini morabor.
12Tunc præcepit, et dixit mihi Creator omnium:
et qui creavit me, requievit in tabernaculo meo.
13Et dixit mihi: In Jacob inhabita,
et in Israël hæreditare,
et in electis meis mitte radices.
4Ab initio et ante sæcula creata sum,
et usque ad futurum sæculum non desinam:
et in habitatione sancta coram ipso ministravi.
15Et sic in Sion firmata sum,
et in civitate sanctificata similiter requievi,
et in Jerusalem potestas mea.
16Et radicavi in populo honorificato,
et in parte Dei mei hæreditas illius,
et in plenitudine sanctorum detentio mea.
7Quasi cedrus exaltata sum in Libano,
et quasi cypressus in monte Sion:
18quasi palma exaltata sum in Cades,
et quasi plantatio rosæ in Jericho:
19quasi oliva speciosa in campis,
et quasi platanus exaltata sum juxta aquam in plateis.
20Sicut cinnamomum et balsamum aromatizans odorem dedi;
quasi myrrha electa dedi suavitatem odoris:
21et quasi storax, et galbanus, et ungula, et gutta,
et quasi Libanus non incisus vaporavi habitationem meam,
et quasi balsamum non mistum odor meus.
22Ego quasi terebinthus extendi ramos meos,
et rami mei honoris et gratiæ.
23Ego quasi vitis fructificavi suavitatem odoris:
et flores mei fructus honoris et honestatis.
24Ego mater pulchræ dilectionis, et timoris,
et agnitionis, et sanctæ spei.
25In me gratia omnis viæ et veritatis:
in me omnis spes vitæ et virtutis.
26Transite ad me, omnes qui concupiscitis me,
et a generationibus meis implemini:
27spiritus enim meus super mel dulcis,
et hæreditas mea super mel et favum.
28Memoria mea in generatione sæculorum.
29Qui edunt me, adhuc esurient,
et qui bibunt me, adhuc sitient.
30Qui audit me non confundetur,
et qui operantur in me non peccabunt:
31qui elucidant me, vitam æternam habebunt.
2Hæc omnia liber vitæ,
et testamentum Altissimi, et agnitio veritatis.
33Legem mandavit Moyses in præceptis justitiarum,
et hæreditatem domui Jacob,
et Israël promissiones.
34Posuit David, puero suo,
excitare regem ex ipso fortissimum,
et in throno honoris sedentem in sempiternum.
35Qui implet quasi Phison sapientiam,
et sicut Tigris in diebus novorum:
36qui adimplet quasi Euphrates sensum,
qui multiplicat quasi Jordanis in tempore messis:
37qui mittit disciplinam sicut lucem,
et assistens quasi Gehon in die vindemiæ.
38Qui perficit primus scire ipsam,
et infirmior non investigabit eam.
39A mari enim abundavit cogitatio ejus,
et consilium illius ab abysso magna.
40Ego sapientiam effudi flumina:
41ego quasi trames aquæ immensæ de fluvio:
ego quasi fluvii dioryx,
et sicut aquæductus exivi de paradiso.
42Dixi: Rigabo hortum meum plantationum,
et inebriabo prati mei fructum.
43Et ecce factus est mihi trames abundans,
et fluvius meus appropinquavit ad mare:
44quoniam doctrinam quasi antelucanum illumino omnibus,
et enarrabo illam usque ad longinquum.
45Penetrabo omnes inferiores partes terræ,
et inspiciam omnes dormientes,
et illuminabo omnes sperantes in Domino.
46Adhuc doctrinam quasi prophetiam effundam,
et relinquam illam quærentibus sapientiam,
et non desinam in progenies illorum usque in ævum sanctum.
47Videte quoniam non soli mihi laboravi,
sed omnibus exquirentibus veritatem.
1In tribus placitum est spiritui meo,
quæ sunt probata coram Deo et hominibus:
2concordia fratrum,
et amor proximorum,
et vir et mulier bene sibi consentientes.
3Tres species odivit anima mea,
et aggravor valde animæ illorum:
4pauperem superbum, divitem mendacem,
senem fatuum et insensatum.
5Quæ in juventute tua non congregasti,
quomodo in senectute tua invenies?
6Quam speciosum canitiei judicium,
et presbyteris cognoscere consilium!
7Quam speciosa veteranis sapientia,
et gloriosus intellectus et consilium!
8Corona senum multa peritia,
et gloria illorum timor Dei.
9Novem insuspicabilia cordis magnificavi:
et decimum dicam in lingua hominibus:
10homo qui jucundatur in filiis,
vivens et videns subversionem inimicorum suorum.
11Beatus qui habitat cum muliere sensata,
et qui lingua sua non est lapsus,
et qui non servivit indignis se.
12Beatus qui invenit amicum verum,
et qui enarrat justitiam auri audienti.
13Quam magnus qui invenit sapientiam et scientiam!
sed non est super timentem Dominum.
14Timor Dei super omnia se superposuit.
15Beatus homo cui donatum est habere timorem Dei:
qui tenet illum, cui assimilabitur?
16Timor Dei initium dilectionis ejus:
fidei autem initium agglutinandum est ei.
7Omnis plaga tristitia cordis est,
et omnis malitia nequitia mulieris.
18Et omnem plagam, et non plagam videbit cordis:
19et omnem nequitiam, et non nequitiam mulieris:
20et omnem obductum, et non obductum odientium:
21et omnem vindictam, et non vindictam inimicorum.
22Non est caput nequius super caput colubri,
23et non est ira super iram mulieris.
Commorari leoni et draconi placebit,
quam habitare cum muliere nequam.
24Nequitia mulieris immutat faciem ejus:
et obcæcat vultum suum tamquam ursus,
et quasi saccum ostendit.
In medio proximorum ejus
25ingemuit vir ejus,
et audiens suspiravit modicum.
26Brevis omnis malitia super malitiam mulieris:
sors peccatorum cadat super illam.
27Sicut ascensus arenosus in pedibus veterani,
sic mulier linguata homini quieto.
28Ne respicias in mulieris speciem,
et non concupiscas mulierem in specie.
29Mulieris ira, et irreverentia,
et confusio magna.
30Mulier si primatum habeat,
contraria est viro suo.
31Cor humile, et facies tristis,
et plaga cordis, mulier nequam.
32Manus debiles et genua dissoluta,
mulier quæ non beatificat virum suum.
33A muliere initium factum est peccati,
et per illam omnes morimur.
34Non des aquæ tuæ exitum, nec modicum:
nec mulieri nequam veniam prodeundi.
35Si non ambulaverit ad manum tuam,
confundet te in conspectu inimicorum.
36A carnibus tuis abscinde illam,
ne semper te abutatur.
1Mulieris bonæ beatus vir:
numerus enim annorum illius duplex.
2Mulier fortis oblectat virum suum,
et annos vitæ illius in pace implebit.
3Pars bona mulier bona,
in parte timentium Deum dabitur viro pro factis bonis:
4divitis autem et pauperis cor bonum,
in omni tempore vultus illorum hilaris.
5A tribus timuit cor meum,
et in quarto facies mea metuit:
6delaturam civitatis, et collectionem populi:
7calumniam mendacem super mortem omnia gravia:
8dolor cordis et luctus, mulier zelotypa.
9In muliere zelotypa flagellum linguæ,
omnibus communicans.
10Sicut boum jugum quod movetur, ita et mulier nequam:
qui tenet illam quasi qui apprehendit scorpionem.
11Mulier ebriosa ira magna, et contumelia:
et turpitudo illius non tegetur.
12Fornicatio mulieris in extollentia oculorum,
et in palpebris illius agnoscetur.
13In filia non avertente se, firma custodiam,
ne inventa occasione utatur se.
14Ab omni irreverentia oculorum ejus cave,
et ne mireris si te neglexerit.
15Sicut viator sitiens ad fontem os aperiet,
et ab omni aqua proxima bibet,
et contra omnem palum sedebit,
et contra omnem sagittam aperiet pharetram donec deficiat.
16Gratia mulieris sedulæ delectabit virum suum,
et ossa illius impinguabit.
17Disciplina illius datum Dei est.
18Mulier sensata et tacita,
non est immutatio eruditæ animæ.
19Gratia super gratiam
mulier sancta et pudorata.
20Omnis autem ponderatio non est digna
continentis animæ.
21Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei,
sic mulieris bonæ species in ornamentum domus ejus.
22Lucerna splendens super candelabrum sanctum,
et species faciei super ætatem stabilem.
23Columnæ aureæ super bases argenteas,
et pedes firmi super plantas stabilis mulieris.
24Fundamenta æterna supra petram solidam,
et mandata Dei in corde mulieris sanctæ.
5In duobus contristatum est cor meum,
et in tertio iracundia mihi advenit:
26vir bellator deficiens per inopiam;
et vir sensatus contemptus;
27et qui transgreditur a justitia ad peccatum:
Deus paravit eum ad rhomphæam.
8Duæ species difficiles et periculosæ mihi apparuerunt:
difficile exuitur negotians a negligentia,
et non justificabitur caupo a peccatis labiorum.
1Propter inopiam multi deliquerunt:
et qui quærit locupletari avertit oculum suum.
2Sicut in medio compaginis lapidum palus figitur,
sic et inter medium venditionis et emptionis angustiabitur peccatum:
3conteretur cum delinquente delictum.
4Si non in timore Domini tenueris te instanter,
cito subvertetur domus tua.
5Sicut in percussura cribri remanebit pulvis,
sic aporia hominis in cogitatu illius.
6Vasa figuli probat fornax,
et homines justos tentatio tribulationis.
7Sicut rusticatio de ligno ostendit fructum illius,
sic verbum ex cogitatu cordis hominis.
8Ante sermonem non laudes virum:
hæc enim tentatio est hominum.
9Si sequaris justitiam, apprehendes illam,
et indues quasi poderem honoris:
et inhabitabis cum ea, et proteget te in sempiternum,
et in die agnitionis invenies firmamentum.
10Volatilia ad sibi similia conveniunt:
et veritas ad eos qui operantur illam revertetur.
11Leo venationi insidiatur semper:
sic peccata operantibus iniquitates.
12Homo sanctus in sapientia manet sicut sol:
nam stultus sicut luna mutatur.
13In medio insensatorum serva verbum tempori:
in medio autem cogitantium assiduus esto.
14Narratio peccantium odiosa,
et risus illorum in deliciis peccati.
15Loquela multum jurans horripilationem capiti statuet,
et irreverentia ipsius obturatio aurium.
16Effusio sanguinis in rixa superborum,
et maledictio illorum auditus gravis.
17Qui denudat arcana amici fidem perdit,
et non inveniet amicum ad animum suum.
18Dilige proximum,
et conjungere fide cum illo.
19Quod si denudaveris absconsa illius,
non persequeris post eum.
20Sicut enim homo qui perdit amicum suum,
sic et qui perdit amicitiam proximi sui.
21Et sicut qui dimittit avem de manu sua,
sic dereliquisti proximum tuum, et non eum capies.
22Non illum sequaris, quoniam longe abest:
effugit enim quasi caprea de laqueo, quoniam vulnerata est anima ejus:
23ultra eum non poteris colligare.
Et maledicti est concordatio:
24denudare autem amici mysteria, desperatio est animæ infelicis.
5Annuens oculo fabricat iniqua,
et nemo eum abjiciet.
26In conspectu oculorum tuorum condulcabit os suum,
et super sermones tuos admirabitur:
novissime autem pervertet os suum,
et in verbis tuis dabit scandalum.
27Multa odivi, et non coæquavi ei,
et Dominus odiet illum.
28Qui in altum mittit lapidem, super caput ejus cadet:
et plaga dolosa dolosi dividet vulnera.
29Et qui foveam fodit incidet in eam:
et qui statuit lapidem proximo offendet in eo:
et qui laqueum alii ponit, peribit in illo.
30Facienti nequissimum consilium, super ipsum devolvetur,
et non agnoscet unde adveniat illi.
31Illusio et improperium superborum,
et vindicta sicut leo insidiabitur illi.
32Laqueo peribunt qui oblectantur casu justorum,
dolor autem consumet illos antequam moriantur.
3Ira et furor utraque execrabilia sunt,
et vir peccator continens erit illorum.
1Qui vindicari vult, a Domino inveniet vindictam,
et peccata illius servans servabit.
2Relinque proximo tuo nocenti te,
et tunc deprecanti tibi peccata solventur.
3Homo homini reservat iram,
et a Deo quærit medelam:
4in hominem similem sibi non habet misericordiam,
et de peccatis suis deprecatur.
5Ipse cum caro sit reservat iram,
et propitiationem petit a Deo:
quis exorabit pro delictis illius?
6Memento novissimorum, et desine inimicari:
7tabitudo enim et mors imminent in mandatis ejus.
8Memorare timorem Dei,
et non irascaris proximo.
9Memorare testamentum Altissimi,
et despice ignorantiam proximi.
10Abstine te a lite,
et minues peccata.
11Homo enim iracundus incendit litem,
et vir peccator turbabit amicos,
et in medio pacem habentium immittet inimicitiam.
12Secundum enim ligna silvæ sic ignis exardescit:
et secundum virtutem hominis sic iracundia illius erit,
et secundum substantiam suam exaltabit iram suam.
13Certamen festinatum incendit ignem,
et lis festinans effundit sanguinem:
et lingua testificans adducit mortem.
14Si sufflaveris in scintillam, quasi ignis exardebit:
et si exspueris super illam, extinguetur:
utraque ex ore proficiscuntur.
5Susurro et bilinguis maledictus,
multos enim turbabit pacem habentes.
16Lingua tertia multos commovit,
et dispersit illos de gente in gentem.
17Civitates muratas divitum destruxit,
et domus magnatorum effodit.
18Virtutes populorum concidit,
et gentes fortes dissolvit.
19Lingua tertia mulieres viratas ejecit,
et privavit illas laboribus suis.
20Qui respicit illam non habebit requiem,
nec habebit amicum in quo requiescat.
21Flagelli plaga livorem facit:
plaga autem linguæ comminuet ossa.
22Multi ceciderunt in ore gladii:
sed non sic quasi qui interierunt per linguam suam.
23Beatus qui tectus est a lingua nequam,
qui in iracundiam illius non transivit,
et qui non attraxit jugum illius,
et in vinculis ejus non est ligatus:
24jugum enim illius jugum ferreum est,
et vinculum illius vinculum æreum est;
25mors illius mors nequissima:
et utilis potius infernus quam illa.
26Perseverantia illius non permanebit,
sed obtinebit vias injustorum,
et in flamma sua non comburet justos.
27Qui relinquunt Deum incident in illam,
et exardebit in illis, et non extinguetur,
et immittetur in illos quasi leo,
et quasi pardus lædet illos.
28Sepi aures tuas spinis:
linguam nequam noli audire:
et ori tuo facito ostia et seras.
29Aurum tuum et argentum tuum confla,
et verbis tuis facito stateram,
et frenos ori tuo rectos:
30et attende ne forte labaris in lingua,
et cadas in conspectu inimicorum insidiantium tibi,
et sit casus tuus insanabilis in mortem.
1Qui facit misericordiam fœneratur proximo suo:
et qui prævalet manu mandata servat.
2Fœnerare proximo tuo in tempore necessitatis illius:
et iterum redde proximo in tempore suo.
3Confirma verbum, et fideliter age cum illo:
et in omni tempore invenies quod tibi necessarium est.
4Multi quasi inventionem æstimaverunt fœnus,
et præstiterunt molestiam his qui se adjuverunt.
5Donec accipiant, osculantur manus dantis,
et in promissionibus humiliant vocem suam:
6et in tempore redditionis postulabit tempus,
et loquetur verba tædii et murmurationum,
et tempus causabitur.
7Si autem potuerit reddere, adversabitur:
solidi vix reddet dimidium,
et computabit illud quasi inventionem:
8sin autem, fraudabit illum pecunia sua,
et possidebit illum inimicum gratis:
9et convitia et maledicta reddet illi,
et pro honore et beneficio reddet illi contumeliam.
10Multi non causa nequitiæ non fœnerati sunt,
sed fraudari gratis timuerunt.
11Verumtamen super humilem animo fortior esto,
et pro eleemosyna non trahas illum.
12Propter mandatum assume pauperem,
et propter inopiam ejus ne dimittas eum vacuum.
13Perde pecuniam propter fratrem et amicum tuum,
et non abscondas illam sub lapide in perditionem.
14Pone thesaurum tuum in præceptis Altissimi,
et proderit tibi magis quam aurum.
15Conclude eleemosynam in corde pauperis,
et hæc pro te exorabit ab omni malo.
16Super scutum potentis
17et super lanceam
18adversus inimicum tuum pugnabit.
9Vir bonus fidem facit pro proximo suo:
et qui perdiderit confusionem derelinquet sibi.
20Gratiam fidejussoris ne obliviscaris:
dedit enim pro te animam suam.
21Repromissorem fugit peccator et immundus.
22Bona repromissoris sibi ascribit peccator:
et ingratus sensu derelinquet liberantem se.
23Vir repromittit de proximo suo:
et cum perdiderit reverentiam, derelinquetur ab eo.
24Repromissio nequissima multos perdidit dirigentes,
et commovit illos quasi fluctus maris.
25Viros potentes gyrans migrare fecit,
et vagati sunt in gentibus alienis.
26Peccator transgrediens mandatum Domini incidet in promissionem nequam:
et qui conatur multa agere incidet in judicium.
27Recupera proximum secundum virtutem tuam,
et attende tibi ne incidas.
8Initium vitæ hominis, aqua et panis,
et vestimentum, et domus protegens turpitudinem.
29Melior est victus pauperis sub tegmine asserum
quam epulæ splendidæ in peregre sine domicilio.
30Minimum pro magno placeat tibi,
et improperium peregrinationis non audies.
31Vita nequam hospitandi de domo in domum:
et ubi hospitabitur non fiducialiter aget, nec aperiet os.
32Hospitabitur, et pascet, et potabit ingratos,
et ad hæc amara audiet:
33transi, hospes, et orna mensam,
et quæ in manu habes ciba ceteros.
34Exi a facie honoris amicorum meorum:
necessitudine domus meæ hospitio mihi factus est frater.
35Gravia hæc homini habenti sensum:
correptio domus, et improperium fœneratoris.
1Qui diligit filium suum assiduat illi flagella,
ut lætetur in novissimo suo,
et non palpet proximorum ostia.
2Qui docet filium suum laudabitur in illo,
et in medio domesticorum in illo gloriabitur.
3Qui docet filium suum in zelum mittit inimicum,
et in medio amicorum gloriabitur in illo.
4Mortuus est pater ejus, et quasi non est mortuus:
similem enim reliquit sibi post se.
5In vita sua vidit, et lætatus est in illo:
in obitu suo non est contristatus,
nec confusus est coram inimicis:
6reliquit enim defensorem domus contra inimicos,
et amicis reddentem gratiam.
7Pro animabus filiorum colligabit vulnera sua,
et super omnem vocem turbabuntur viscera ejus.
8Equus indomitus evadit durus,
et filius remissus evadet præceps.
9Lacta filium, et paventem te faciet:
lude cum eo, et contristabit te.
10Non corrideas illi, ne doleas,
et in novissimo obstupescent dentes tui.
11Non des illi potestatem in juventute,
et ne despicias cogitatus illius.
12Curva cervicem ejus in juventute,
et tunde latera ejus dum infans est,
ne forte induret, et non credat tibi,
et erit tibi dolor animæ.
13Doce filium tuum, et operare in illo,
ne in turpitudinem illius offendas.
4Melior est pauper sanus, et fortis viribus,
quam dives imbecillis et flagellatus malitia.
15Salus animæ in sanctitate justitiæ
melior est omni auro et argento:
et corpus validum quam census immensus.
16Non est census super censum salutis corporis,
et non est oblectamentum super cordis gaudium.
17Melior est mors quam vita amara,
et requies æterna quam languor perseverans.
18Bona abscondita in ore clauso,
quasi appositiones epularum circumpositæ sepulchro.
19Quid proderit libatio idolo?
nec enim manducabit, nec odorabit.
20Sic qui effugatur a Domino,
portans mercedes iniquitatis:
21videns oculis et ingemiscens,
sicut spado complectens virginem, et suspirans.
22Tristitiam non des animæ tuæ,
et non affligas temetipsum in consilio tuo.
23Jucunditas cordis, hæc est vita hominis,
et thesaurus sine defectione sanctitatis:
et exsultatio viri est longævitas.
24Miserere animæ tuæ placens Deo, et contine:
congrega cor tuum in sanctitate ejus,
et tristitiam longe repelle a te.
25Multos enim occidit tristitia,
et non est utilitas in illa.
26Zelus et iracundia minuunt dies,
et ante tempus senectam adducet cogitatus.
27Splendidum cor et bonum in epulis est:
epulæ enim illius diligenter fiunt.
1Vigilia honestatis tabefaciet carnes,
et cogitatus illius auferet somnum.
2Cogitatus præscientiæ avertit sensum,
et infirmitas gravis sobriam facit animam.
3Laboravit dives in congregatione substantiæ,
et in requie sua replebitur bonis suis.
4Laboravit pauper in diminutione victus,
et in fine inops fit.
5Qui aurum diligit non justificabitur,
et qui insequitur consumptionem replebitur ex ea.
6Multi dati sunt in auri casus,
et facta est in specie ipsius perditio illorum.
7Lignum offensionis est aurum sacrificantium:
væ illis qui sectantur illud!
et omnis imprudens deperiet in illo.
8Beatus dives qui inventus est sine macula,
et qui post aurum non abiit,
nec speravit in pecunia et thesauris.
9Quis est hic? et laudabimus eum:
fecit enim mirabilia in vita sua.
10Qui probatus est in illo, et perfectus est, erit illi gloria æterna:
qui potuit transgredi, et non est transgressus;
facere mala, et non fecit.
11Ideo stabilita sunt bona illius in Domino,
et eleemosynas illius enarrabit omnis ecclesia sanctorum.
2Supra mensam magnam sedisti?
non aperias super illam faucem tuam prior.
13Non dicas sic: Multa sunt, quæ super illam sunt.
14Memento quoniam malus est oculus nequam.
15Nequius oculo quid creatum est?
ideo ab omni facie sua lacrimabitur, cum viderit.
16Ne extendas manum tuam prior,
et invidia contaminatus erubescas.
17Ne comprimaris in convivio.
18Intellige quæ sunt proximi tui ex teipso.
19Utere quasi homo frugi his quæ tibi apponuntur:
ne, cum manducas multum, odio habearis.
20Cessa prior causa disciplinæ:
et noli nimius esse, ne forte offendas.
21Et si in medio multorum sedisti,
prior illis ne extendas manum tuam,
nec prior poscas bibere.
22Quam sufficiens est homini eruditio vinum exiguum!
et in dormiendo non laborabis ab illo,
et non senties dolorem.
23Vigilia, cholera et tortura viro infrunito,
24somnus sanitatis in homine parco:
dormiet usque mane,
et anima illius cum ipso delectabitur.
25Et si coactus fueris in edendo multum,
surge e medio, evome, et refrigerabit te,
et non adduces corpori tuo infirmitatem.
26Audi me, fili, et ne spernas me,
et in novissimo invenies verba mea.
27In omnibus operibus tuis esto velox,
et omnis infirmitas non occurret tibi.
28Splendidum in panibus benedicent labia multorum,
et testimonium veritatis illius fidele.
29Nequissimo in pane murmurabit civitas,
et testimonium nequitiæ illius verum est.
30Diligentes in vino noli provocare:
multos enim exterminavit vinum.
31Ignis probat ferrum durum:
sic vinum corda superborum arguet in ebrietate potatum.
32Æqua vita hominibus vinum in sobrietate:
si bibas illud moderate, eris sobrius.
33Quæ vita est ei qui minuitur vino?
34Quid defraudat vitam? mors.
35Vinum in jucunditatem creatum est,
et non in ebrietatem ab initio.
36Exsultatio animæ et cordis vinum moderate potatum.
37Sanitas est animæ et corpori sobrius potus.
38Vinum multum potatum irritationem,
et iram, et ruinas multas facit.
39Amaritudo animæ
vinum multum potatum.
40Ebrietatis animositas, imprudentis offensio,
minorans virtutem, et faciens vulnera.
41In convivio vini non arguas proximum,
et non despicias eum in jucunditate illius.
42Verba improperii non dicas illi,
et non premas illum repetendo.
1Rectorem te posuerunt? noli extolli:
esto in illis quasi unus ex ipsis.
2Curam illorum habe, et sic conside,
et omni cura tua explicita recumbe:
3ut læteris propter illos,
et ornamentum gratiæ accipias coronam,
et dignationem consequaris corrogationis.
4Loquere major natu:
decet enim te
5primum verbum diligenti scientia,
et non impedias musicam.
6Ubi auditus non est, non effundas sermonem,
et importune noli extolli in sapientia tua.
7Gemmula carbunculi in ornamento auri,
et comparatio musicorum in convivio vini.
8Sicut in fabricatione auri signum est smaragdi,
sic numerus musicorum in jucundo et moderato vino.
9Audi tacens,
et pro reverentia accedet tibi bona gratia.
10Adolescens, loquere in tua causa vix.
11Si bis interrogatus fueris,
habeat caput responsum tuum.
12In multis esto quasi inscius,
et audi tacens simul et quærens.
13In medio magnatorum non præsumas:
et ubi sunt senes non multum loquaris.
14Ante grandinem præibit coruscatio:
et ante verecundiam præibit gratia,
et pro reverentia accedet tibi bona gratia.
15Et hora surgendi non te trices:
præcurre autem prior in domum tuam,
et illic avocare, et illic lude,
16et age conceptiones tuas,
et non in delictis et verbo superbo:
17et super his omnibus benedicito Dominum, qui fecit,
et inebriantem te ab omnibus bonis suis.
8Qui timet Dominum excipiet doctrinam ejus:
et qui vigilaverint ad illum invenient benedictionem.
19Qui quærit legem replebitur ab ea,
et qui insidiose agit scandalizabitur in ea.
20Qui timent Dominum invenient judicium justum,
et justitias quasi lumen accendent.
21Peccator homo vitabit correptionem,
et secundum voluntatem suam inveniet comparationem.
22Vir consilii non disperdet intelligentiam:
alienus et superbus non pertimescet timorem:
23etiam postquam fecit cum eo sine consilio,
et suis insectationibus arguetur.
24Fili, sine consilio nihil facias,
et post factum non pœnitebis.
25In via ruinæ non eas, et non offendes in lapides:
nec credas te viæ laboriosæ, ne ponas animæ tuæ scandalum.
26Et a filiis tuis cave,
et a domesticis tuis attende.
27In omni opere tuo crede ex fide animæ tuæ,
hoc est enim conservatio mandatorum.
28Qui credit Deo attendit mandatis:
et qui confidit in illo non minorabitur.
1Timenti Dominum non occurrent mala:
sed in tentatione Deus illum conservabit, et liberabit a malis.
Sapiens non odit mandata et justitias,
2et non illidetur quasi in procella navis.
3Homo sensatus credit legi Dei,
et lex illi fidelis.
4Qui interrogationem manifestat parabit verbum,
et sic deprecatus exaudietur:
et conservabit disciplinam, et tunc respondebit.
5Præcordia fatui quasi rota carri,
et quasi axis versatilis cogitatus illius.
6Equus emissarius, sic et amicus subsannator:
sub omni supra sedente hinnit.
7Quare dies diem superat, et iterum lux lucem,
et annus annum a sole?
8A Domini scientia separati sunt,
facto sole, et præceptum custodiente.
9Et immutavit tempora, et dies festos ipsorum,
et in illis dies festos celebraverunt ad horam.
10Ex ipsis exaltavit et magnificavit Deus,
et ex ipsis posuit in numerum dierum:
et omnes homines de solo et ex terra unde creatus est Adam.
11In multitudine disciplinæ Dominus separavit eos,
et immutavit vias eorum.
12Ex ipsis benedixit et exaltavit,
et ex ipsis sanctificavit, et ad se applicavit,
et ex ipsis maledixit, et humiliavit,
et convertit illos a separatione ipsorum.
13Quasi lutum figuli in manu ipsius,
plasmare illud et disponere.
14Omnes viæ ejus secundum dispositionem ejus:
sic homo in manu illius qui se fecit,
et reddet illi secundum judicium suum.
15Contra malum bonum est, et contra mortem vita:
sic et contra virum justum peccator,
et sic intuere in omnia opera Altissimi,
duo et duo, et unum contra unum.
6Et ego novissimus evigilavi,
et quasi qui colligit acinos post vindemiatores.
17In benedictione Dei et ipse speravi,
et quasi qui vindemiat replevi torcular.
18Respicite quoniam non mihi soli laboravi,
sed omnibus exquirentibus disciplinam.
19Audite me, magnates et omnes populi:
et rectores ecclesiæ, auribus percipite.
0Filio et mulieri, fratri et amico,
non des potestatem super te in vita tua:
et non dederis alii possessionem tuam,
ne forte pœniteat te, et depreceris pro illis.
21Dum adhuc superes et aspiras,
non immutabit te omnis caro.
22Melius est enim ut filii tui te rogent,
quam te respicere in manus filiorum tuorum.
23In omnibus operibus tuis præcellens esto.
24Ne dederis maculam in gloria tua.
In die consummationis dierum vitæ tuæ, et in tempore exitus tui,
distribue hæreditatem tuam.
5Cibaria, et virga, et onus asino:
panis, et disciplina, et opus servo.
26Operatur in disciplina, et quærit requiescere:
laxa manus illi, et quærit libertatem.
27Jugum et lorum curvant collum durum,
et servum inclinant operationes assiduæ.
28Servo malevolo tortura et compedes:
mitte illum in operationem, ne vacet:
29multam enim malitiam docuit otiositas.
30In opera constitue eum:
sic enim condecet illum.
Quod si non obaudierit, curva illum compedibus,
et non amplifices super omnem carnem:
verum sine judicio nihil facias grave.
31Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima tua:
quasi fratrem sic eum tracta,
quoniam in sanguine animæ comparasti illum.
32Si læseris eum injuste,
in fugam convertetur:
33et si extollens discesserit,
quem quæras et in qua via quæras illum nescis.
1Vana spes et mendacium viro insensato:
et somnia extollunt imprudentes.
2Quasi qui apprehendit umbram et persequitur ventum,
sic et qui attendit ad visa mendacia.
3Hoc secundum hoc visio somniorum,
ante faciem hominis similitudo hominis.
4Ab immundo, quid mundabitur?
et a mendace, quid verum dicetur?
5Divinatio erroris, et auguria mendacia,
et somnia malefacientium, vanitas est:
6et sicut parturientis, cor tuum phantasias patitur.
Nisi ab Altissimo fuerit emissa visitatio,
ne dederis in illis cor tuum:
7multos enim errare fecerunt somnia,
et exciderunt sperantes in illis.
8Sine mendacio consummabitur verbum legis,
et sapientia in ore fidelis complanabitur.
9Qui non est tentatus quid scit?
vir in multis expertus cogitabit multa:
et qui multa didicit enarrabit intellectum.
10Qui non est expertus pauca recognoscit:
qui autem in multis factus est, multiplicat malitiam.
11Qui tentatus non est qualia scit?
qui implanatus est abundabit nequitia.
12Multa vidi errando,
et plurimas verborum consuetudines.
13Aliquoties usque ad mortem periclitatus sum horum causa,
et liberatus sum gratia Dei.
4Spiritus timentium Deum quæritur,
et in respectu illius benedicetur.
15Spes enim illorum in salvantem illos,
et oculi Dei in diligentes se.
16Qui timet Dominum nihil trepidabit:
et non pavebit, quoniam ipse est spes ejus.
17Timentis Dominum, beata est anima ejus.
18Ad quem respicit, et quis est fortitudo ejus?
19Oculi Domini super timentes eum:
protector potentiæ, firmamentum virtutis,
tegimen ardoris, et umbraculum meridiani:
20deprecatio offensionis, et adjutorium casus:
exaltans animam, et illuminans oculos,
dans sanitatem, et vitam, et benedictionem.
1Immolantis ex iniquo oblatio est maculata,
et non sunt beneplacitæ subsannationes injustorum.
22Dominus solus sustinentibus se
in via veritatis et justitiæ.
23Dona iniquorum non probat Altissimus,
nec respicit in oblationes iniquorum,
nec in multitudine sacrificiorum eorum propitiabitur peccatis.
24Qui offert sacrificium ex substantia pauperum,
quasi qui victimat filium in conspectu patris sui.
25Panis egentium vita pauperum est:
qui defraudat illum homo sanguinis est.
26Qui aufert in sudore panem,
quasi qui occidit proximum suum.
27Qui effundit sanguinem,
et qui fraudem facit mercenario, fratres sunt.
28Unus ædificans, et unus destruens:
quid prodest illis, nisi labor?
29Unus orans, et unus maledicens:
cujus vocem exaudiet Deus?
30Qui baptizatur a mortuo, et iterum tangit eum,
quid proficit lavatio illius?
31Sic homo qui jejunat in peccatis suis,
et iterum eadem faciens:
quid proficit humiliando se?
orationem illius quis exaudiet?
1Qui conservat legem
multiplicat oblationem.
2Sacrificium salutare est attendere mandatis,
et discedere ab omni iniquitate.
3Et propitiationem litare sacrificii super injustitias:
et deprecatio pro peccatis, recedere ab injustitia.
4Retribuet gratiam qui offert similaginem:
et qui facit misericordiam offert sacrificium.
5Beneplacitum est Domino recedere ab iniquitate:
et deprecatio pro peccatis recedere ab injustitia.
6Non apparebis ante conspectum Domini vacuus:
7hæc enim omnia propter mandatum Dei fiunt.
8Oblatio justi impinguat altare,
et odor suavitatis est in conspectu Altissimi.
9Sacrificium justi acceptum est,
et memoriam ejus non obliviscetur Dominus.
10Bono animo gloriam redde Deo,
et non minuas primitias manuum tuarum.
11In omni dato hilarem fac vultum tuum,
et in exsultatione sanctifica decimas tuas.
12Da Altissimo secundum datum ejus,
et in bono oculo adinventionem facito manuum tuarum,
13quoniam Dominus retribuens est,
et septies tantum reddet tibi.
14Noli offerre munera prava,
non enim suscipiet illa.
15Et noli inspicere sacrificum injustum,
quoniam Dominus judex est,
et non est apud illum gloria personæ.
16Non accipiet Dominus personam in pauperem,
et deprecationem læsi exaudiet.
17Non despiciet preces pupilli,
nec viduam, si effundat loquelam gemitus.
18Nonne lacrimæ viduæ ad maxillam descendunt,
et exclamatio ejus super deducentem eas?
19A maxilla enim ascendunt usque ad cælum,
et Dominus exauditor non delectabitur in illis.
20Qui adorat Deum in oblectatione suscipietur,
et deprecatio illius usque ad nubes propinquabit.
1Oratio humiliantis se nubes penetrabit,
et donec propinquet non consolabitur,
et non discedet donec Altissimus aspiciat.
22Et Dominus non elongabit:
et judicabit justos, et faciet judicium:
et Fortissimus non habebit in illis patientiam,
ut contribulet dorsum ipsorum:
23et gentibus reddet vindictam,
donec tollat plenitudinem superborum,
et sceptra iniquorum contribulet:
24donec reddat hominibus secundum actus suos,
et secundum opera Adæ, et secundum præsumptionem illius:
25donec judicet judicium plebis suæ,
et oblectabit justos misericordia sua.
26Speciosa misericordia Dei in tempore tribulationis,
quasi nubes pluviæ in tempore siccitatis.
1Miserere nostri, Deus omnium, et respice nos,
et ostende nobis lucem miserationum tuarum:
2et immitte timorem tuum super gentes quæ non exquisierunt te,
ut cognoscant quia non est deus nisi tu,
et enarrent magnalia tua.
3Alleva manum tuam super gentes alienas,
ut videant potentiam tuam.
4Sicut enim in conspectu eorum sanctificatus es in nobis,
sic in conspectu nostro magnificaberis in eis:
5ut cognoscant te, sicut et nos cognovimus
quoniam non est deus præter te, Domine.
6Innova signa, et immuta mirabilia.
7Glorifica manum et brachium dextrum.
8Excita furorem, et effunde iram.
9Tolle adversarium, et afflige inimicum.
10Festina tempus, et memento finis,
ut enarrent mirabilia tua.
11In ira flammæ devoretur qui salvatur:
et qui pessimant plebem tuam inveniant perditionem.
12Contere caput principum inimicorum,
dicentium: Non est alius præter nos.
13Congrega omnes tribus Jacob,
ut cognoscant quia non est deus nisi tu,
et enarrent magnalia tua,
et hæreditabis eos sicut ab initio.
14Miserere plebi tuæ, super quam invocatum est nomen tuum,
et Israël quem coæquasti primogenito tuo.
15Miserere civitati sanctificationis tuæ,
Jerusalem, civitati requiei tuæ.
16Reple Sion inenarrabilibus verbis tuis,
et gloria tua populum tuum.
17Da testimonium his qui ab initio creaturæ tuæ sunt,
et suscita prædicationes quas locuti sunt in nomine tuo prophetæ priores.
18Da mercedem sustinentibus te,
ut prophetæ tui fideles inveniantur:
et exaudi orationes servorum tuorum,
19secundum benedictionem Aaron de populo tuo:
et dirige nos in viam justitiæ,
et sciant omnes qui habitant terram
quia tu es Deus conspector sæculorum.
0Omnem escam manducabit venter:
et est cibus cibo melior.
21Fauces contingunt cibum feræ,
et cor sensatum verba mendacia.
22Cor pravum dabit tristitiam,
et homo peritus resistet illi.
23Omnem masculum excipiet mulier:
et est filia melior filia.
24Species mulieris exhilarat faciem viri sui,
et super omnem concupiscentiam hominis superducit desiderium.
25Si est lingua curationis,
est et mitigationis et misericordiæ:
non est vir illius secundum filios hominum.
26Qui possidet mulierem bonam inchoat possessionem:
adjutorium secundum illum est, et columna ut requies.
27Ubi non est sepes, diripietur possessio:
et ubi non est mulier, ingemiscit egens.
28Quis credit ei qui non habet nidum,
et deflectens ubicumque obscuraverit,
quasi succinctus latro exiliens de civitate in civitatem?
1Omnis amicus dicet: Et ego amicitiam copulavi:
sed est amicus solo nomine amicus.
Nonne tristitia inest usque ad mortem?
2sodalis autem et amicus ad inimicitiam convertentur.
3O præsumptio nequissima, unde create es
cooperire aridam malitia et dolositate illius?
4Sodalis amico conjucundatur in oblectationibus,
et in tempore tribulationis adversarius erit.
5Sodalis amico condolet causa ventris,
et contra hostem accipiet scutum.
6Non obliviscaris amici tui in animo tuo,
et non immemor sis illius in opibus tuis.
7Noli consiliari cum eo qui tibi insidiatur,
et a zelantibus te absconde consilium.
8Omnis consiliarius prodit consilium,
sed est consiliarius in semetipso.
9A consiliario serva animam tuam:
prius scito quæ sit illius necessitas:
et ipse enim animo suo cogitabit:
10ne forte mittat sudem in terram,
et dicat tibi:
11Bona est via tua:
et stet e contrario videre quid tibi eveniat.
12Cum viro irreligioso tracta de sanctitate,
et cum injusto de justitia,
et cum muliere de ea quæ æmulatur,
cum timido de bello,
cum negotiatore de trajectione,
cum emptore de venditione,
cum viro livido de gratiis agendis,
13cum impio de pietate,
cum inhonesto de honestate,
cum operario agrario de omni opere,
14cum operario annuali de consummatione anni,
cum servo pigro de multa operatione.
Non attendas his in omni consilio:
15sed cum viro sancto assiduus esto,
quemcumque cognoveris observantem timorem Dei:
16cujus anima est secundum animam tuam,
et qui, cum titubaveris in tenebris, condolebit tibi.
17Cor boni consilii statue tecum:
non est enim tibi aliud pluris illo.
18Anima viri sancti enuntiat aliquando vera,
quam septem circumspectores sedentes in excelso ad speculandum.
19Et in his omnibus deprecare Altissimum,
ut dirigat in veritate viam tuam.
0Ante omnia opera verbum verax præcedat te,
et ante omnem actum consilium stabile.
21Verbum nequam immutabit cor:
ex quo partes quatuor oriuntur:
bonum et malum, vita et mors:
et dominatrix illorum est assidua lingua.
Est vir astutus multorum eruditor,
et animæ suæ inutilis est.
22Vir peritus multos erudivit,
et animæ suæ suavis est.
23Qui sophistice loquitur odibilis est:
in omni re defraudabitur.
24Non est illi data a Domino gratia,
omni enim sapientia defraudatus est.
25Est sapiens animæ suæ sapiens,
et fructus sensus illius laudabilis.
26Vir sapiens plebem suam erudit,
et fructus sensus illius fideles sunt.
27Vir sapiens implebitur benedictionibus,
et videntes illum laudabunt.
28Vita viri in numero dierum:
dies autem Israël innumerabiles sunt.
29Sapiens in populo hæreditabit honorem,
et nomen illius erit vivens in æternum.
0Fili, in vita tua tenta animam tuam,
et si fuerit nequam non des illi potestatem:
31non enim omnia omnibus expediunt,
et non omni animæ omne genus placet.
32Noli avidus esse in omni epulatione,
et non te effundas super omnem escam:
33in multis enim escis erit infirmitas,
et aviditas appropinquabit usque ad choleram.
34Propter crapulam multi obierunt:
qui autem abstinens est adjiciet vitam.
1Honora medicum propter necessitatem:
etenim illum creavit Altissimus.
2A Deo est enim omnis medela,
et a rege accipiet donationem.
3Disciplina medici exaltabit caput illius,
et in conspectu magnatorum collaudabitur.
4Altissimus creavit de terra medicamenta,
et vir prudens non abhorrebit illa.
5Nonne a ligno indulcata est aqua amara?
6Ad agnitionem hominum virtus illorum:
et dedit hominibus scientiam Altissimus,
honorari in mirabilibus suis.
7In his curans mitigabit dolorem:
et unguentarius faciet pigmenta suavitatis,
et unctiones conficiet sanitatis:
et non consummabuntur opera ejus.
8Pax enim Dei super faciem terræ.
9Fili, in tua infirmitate ne despicias teipsum:
sed ora Dominum, et ipse curabit te.
10Averte a delicto, et dirige manus,
et ab omni delicto munda cor tuum.
11Da suavitatem et memoriam similaginis,
et impingua oblationem, et da locum medico:
12etenim illum Dominus creavit, et non discedat a te,
quia opera ejus sunt necessaria.
13Est enim tempus quando in manus illorum incurras:
14ipsi vero Dominum deprecabuntur, ut dirigat requiem eorum,
et sanitatem, propter conversationem illorum.
15Qui delinquit in conspectu ejus qui fecit eum,
incidet in manus medici.
6Fili, in mortuum produc lacrimas,
et quasi dira passus incipe plorare:
et secundum judicium contege corpus illius,
et non despicias sepulturam illius.
17Propter delaturam autem amare fer luctum illius uno die,
et consolare propter tristitiam:
18et fac luctum secundum meritum ejus
uno die, vel duobus, propter detractionem:
19a tristitia enim festinat mors, et cooperit virtutem,
et tristitia cordis flectit cervicem.
20In abductione permanet tristitia,
et substantia inopis secundum cor ejus.
21Ne dederis in tristitia cor tuum,
sed repelle eam a te, et memento novissimorum.
22Noli oblivisci, neque enim est conversio:
et huic nihil proderis, et teipsum pessimabis.
23Memor esto judicii mei: sic enim erit et tuum:
mihi heri, et tibi hodie.
24In requie mortui requiescere fac memoriam ejus,
et consolare illum in exitu spiritus sui.
5Sapientia scribæ in tempore vacuitatis,
et qui minoratur actu sapientiam percipiet,
qua sapientia replebitur.
26Qui tenet aratrum,
et qui gloriatur in jaculo, stimulo boves agitat,
et conversatur in operibus eorum,
et enarratio ejus in filiis taurorum.
27Cor suum dabit ad versandos sulcos,
et vigilia ejus in sagina vaccarum.
28Sic omnis faber et architectus,
qui noctem tamquam diem transigit:
qui sculpit signacula sculptilia,
et assiduitas ejus variat picturam:
cor suum dabit in similitudinem picturæ,
et vigilia sua perficiet opus.
29Sic faber ferrarius sedens juxta incudem,
et considerans opus ferri:
vapor ignis uret carnes ejus,
et in calore fornacis concertatur.
30Vox mallei innovat aurem ejus,
et contra similitudinem vasis oculus ejus.
31Cor suum dabit in consummationem operum,
et vigilia sua ornabit in perfectionem.
32Sic figulus sedens ad opus suum,
convertens pedibus suis rotam,
qui in sollicitudine positus est semper propter opus suum,
et in numero est omnis operatio ejus.
33In brachio suo formabit lutum,
et ante pedes suos curvabit virtutem suam.
34Cor suum dabit ut consummet linitionem,
et vigilia sua mundabit fornacem.
35Omnes hi in manibus suis speraverunt,
et unusquisque in arte sua sapiens est.
36Sine his omnibus non ædificatur civitas,
37et non inhabitabunt, nec inambulabunt,
et in ecclesiam non transilient.
38Super sellam judicis non sedebunt,
et testamentum judicii non intelligent,
neque palam facient disciplinam et judicium,
et in parabolis non invenientur:
39sed creaturam ævi confirmabunt:
et deprecatio illorum in operatione artis,
accomodantes animam suam,
et conquirentes in lege Altissimi.
1Sapientiam omnium antiquorum exquiret sapiens,
et in prophetis vacabit.
2Narrationem virorum nominatorum conservabit,
et in versutias parabolarum simul introibit.
3Occulta proverbiorum exquiret,
et in absconditis parabolarum conversabitur.
4In medio magnatorum ministrabit,
et in conspectu præsidis apparebit.
5In terram alienigenarum gentium pertransiet:
bona enim et mala in hominibus tentabit.
6Cor suum tradet ad vigilandum diluculo ad Dominum, qui fecit illum,
et in conspectu Altissimi deprecabitur.
7Aperiet os suum in oratione,
et pro delictis suis deprecabitur.
8Si enim Dominus magnus voluerit,
spiritu intelligentiæ replebit illum:
9et ipse tamquam imbres mittet eloquia sapientiæ suæ,
et in oratione confitebitur Domino:
10et ipse diriget consilium ejus, et disciplinam,
et in absconditis suis consiliabitur.
11Ipse palam faciet disciplinam doctrinæ suæ,
et in lege testamenti Domini gloriabitur.
12Collaudabunt multi sapientiam ejus,
et usque in sæculum non delebitur.
13Non recedet memoria ejus,
et nomen ejus requiretur a generatione in generationem.
14Sapientiam ejus enarrabunt gentes,
et laudem ejus enuntiabit ecclesia.
15Si permanserit, nomen derelinquet plus quam mille:
et si requieverit, proderit illi.
6Adhuc consiliabor ut enarrem:
ut furore enim repletus sum.
17In voce dicit: Obaudite me, divini fructus,
et quasi rosa plantata super rivos aquarum fructificate.
18Quasi Libanus odorem suavitatis habete.
19Florete flores quasi lilium:
et date odorem, et frondete in gratiam:
et collaudate canticum, et benedicite Dominum in operibus suis.
20Date nomini ejus magnificentiam,
et confitemini illi in voce labiorum vestrorum,
et in canticis labiorum, et citharis:
et sic dicetis in confessione:
21Opera Domini universa bona valde.
22In verbo ejus stetit aqua sicut congeries:
et in sermone oris illius sicut exceptoria aquarum:
23quoniam in præcepto ipsius placor fit,
et non est minoratio in salute ipsius.
24Opera omnis carnis coram illo,
et non est quidquam absconditum ab oculis ejus.
25A sæculo usque in sæculum respicit,
et nihil est mirabile in conspectu ejus.
26Non est dicere: Quid est hoc, aut quid est istud?
omnia enim in tempore suo quærentur.
27Benedictio illius quasi fluvius inundavit.
28Quomodo cataclysmus aridam inebriavit,
sic ira ipsius gentes quæ non exquisierunt eum hæreditabit.
29Quomodo convertit aquas in siccitatem, et siccata est terra,
et viæ illius viis illorum directæ sunt,
sic peccatoribus offensiones in ira ejus.
30Bona bonis creata sunt ab initio:
sic nequissimis bona et mala.
31Initium necessariæ rei vitæ hominum, aqua, ignis, et ferrum,
sal, lac, et panis similagineus, et mel,
et botrus uvæ, et oleum, et vestimentum.
32Hæc omnia sanctis in bona,
sic et impiis et peccatoribus in mala convertentur.
33Sunt spiritus qui ad vindictam creati sunt,
et in furore suo confirmaverunt tormenta sua.
34In tempore consummationis effundent virtutem,
et furorem ejus qui fecit illos placabunt.
35Ignis, grando, fames, et mors,
omnia hæc ad vindictam creata sunt:
36bestiarum dentes, et scorpii, et serpentes,
et rhomphæa vindicans in exterminium impios.
37In mandatis ejus epulabuntur:
et super terram in necessitatem præparabuntur,
et in temporibus suis non præterient verbum.
38Propterea ab initio confirmatus sum, et consiliatus sum,
et cogitavi, et scripta dimisi.
39Omnia opera Domini bona,
et omne opus hora sua subministrabit.
40Non est dicere: Hoc illo nequius est:
omnia enim in tempore suo comprobabuntur.
41Et nunc in omni corde et ore collaudate,
et benedicite nomen Domini.
1Occupatio magna creata est omnibus hominibus,
et jugum grave super filios Adam,
a die exitus de ventre matris eorum
usque in diem sepulturæ in matrem omnium.
2Cogitationes eorum, et timores cordis,
adinventio exspectationis, et dies finitionis,
3a residente super sedem gloriosam,
usque ad humiliatum in terra et cinere:
4ab eo qui utitur hyacintho et portat coronam,
usque ad eum qui operitur lino crudo:
furor, zelus, tumultus, fluctuatio, et timor mortis,
iracundia perseverans, et contentio:
5et in tempore refectionis in cubili,
somnus noctis immutat scientiam ejus.
6Modicum tamquam nihil in requie,
et ab eo in somnis, quasi in die respectus.
7Conturbatus est in visu cordis sui,
tamquam qui evaserit in die belli:
in tempore salutis suæ exsurrexit,
et admirans ad nullum timorem:
8cum omni carne, ab homine usque ad pecus,
et super peccatores septuplum.
9Ad hæc mors, sanguis, contentio, et rhomphæa,
oppressiones, fames, et contritio, et flagella:
10super iniquos creata sunt hæc omnia:
et propter illos factus est cataclysmus.
1Omnia quæ de terra sunt in terram convertentur,
et omnes aquæ in mare revertentur.
12Omne munus et iniquitas delebitur,
et fides in sæculum stabit.
13Substantiæ injustorum sicut fluvius siccabuntur,
et sicut tonitruum magnum in pluvia personabunt.
14In aperiendo manus suas lætabitur:
sic prævaricatores in consummatione tabescent.
15Nepotes impiorum non multiplicabunt ramos:
et radices immundæ super cacumen petræ sonant.
16Super omnem aquam viriditas,
et ad oram fluminis ante omne fœnum evelletur.
7Gratia sicut paradisus in benedictionibus,
et misericordia in sæculum permanet.
18Vita sibi sufficientis operarii condulcabitur,
et in ea invenies thesaurum.
19Filii et ædificatio civitatis confirmabit nomen:
et super hæc mulier immaculata computabitur.
20Vinum et musica lætificant cor:
et super utraque dilectio sapientiæ.
21Tibiæ et psalterium suavem faciunt melodiam:
et super utraque lingua suavis.
22Gratiam et speciem desiderabit oculus tuus:
et super hæc virides sationes.
23Amicus et sodalis in tempore convenientes,
et super utrosque mulier cum viro.
24Fratres in adjutorium in tempore tribulationis:
et super eos misericordia liberabit.
25Aurum et argentum est constitutio pedum:
et super utrumque consilium beneplacitum.
26Facultates et virtutes exaltant cor,
et super hæc timor Domini.
27Non est in timore Domini minoratio:
et non est in eo inquirere adjutorium.
28Timor Domini sicut paradisus benedictionis,
et super omnem gloriam operuerunt illum.
9Fili, in tempore vitæ tuæ ne indigeas:
melius est enim mori quam indigere.
30Vir respiciens in mensam alienam,
non est vita ejus in cogitatione victus:
alit enim animam suam cibis alienis:
31vir autem disciplinatus et eruditus custodiet se.
32In ore imprudentis condulcabitur inopia,
et in ventre ejus ignis ardebit.
1O mors, quam amara est memoria tua
homini pacem habenti in substantiis suis:
2viro quieto, et cujus viæ directæ sunt in omnibus,
et adhuc valenti accipere cibum!
3O mors, bonum est judicium tuum homini indigenti,
et qui minoratur viribus,
4defecto ætate, et cui de omnibus cura est,
et incredibili, qui perdit patientiam!
5Noli metuere judicium mortis:
memento quæ ante te fuerunt,
et quæ superventura sunt tibi:
hoc judicium a Domino omni carni.
6Et quid superveniet tibi in beneplacito Altissimi?
sive decem, sive centum, sive mille anni:
7non est enim in inferno accusatio vitæ.
8Filii abominationum fiunt filii peccatorum,
et qui conversantur secus domos impiorum.
9Filiorum peccatorum periet hæreditas,
et cum semine illorum assiduitas opprobrii.
10De patre impio queruntur filii,
quoniam propter illum sunt in opprobrio.
11Væ vobis, viri impii,
qui dereliquistis legem Domini Altissimi!
12Et si nati fueritis, in maledictione nascemini:
et si mortui fueritis, in maledictione erit pars vestra.
13Omnia quæ de terra sunt in terram convertentur:
sic impii a maledicto in perditionem.
14Luctus hominum in corpore ipsorum:
nomen autem impiorum delebitur.
15Curam habe de bono nomine:
hoc enim magis permanebit tibi
quam mille thesauri pretiosi et magni.
16Bonæ vitæ numerus dierum:
bonum autem nomen permanebit in ævum.
7Disciplinam in pace conservate, filii:
sapientia enim abscondita, et thesaurus invisus,
quæ utilitas in utrisque?
18Melior est homo qui abscondit stultitiam suam,
quam homo qui abscondit sapientiam suam.
19Verumtamen reveremini in his quæ procedunt de ore meo:
20non est enim bonum omnem reverentiam observare,
et non omnia omnibus bene placent in fide.
21Erubescite a patre et a matre de fornicatione:
et a præsidente et a potente de mendacio:
22a principe et a judice de delicto:
a synagoga et plebe de iniquitate:
23a socio et amico de injustitia,
et de loco in quo habitas:
24de furto, de veritate Dei, et testamento:
de discubitu in panibus, et ab obfuscatione dati et accepti:
25a salutantibus de silentio,
a respectu mulieris fornicariæ,
et ab aversione vultus cognati.
26Ne avertas faciem a proximo tuo,
et ab auferendo partem et non restituendo.
27Ne respicias mulierem alieni viri,
et ne scruteris ancillam ejus,
neque steteris ad lectum ejus.
28Ab amicis de sermonibus improperii:
et cum dederis, ne improperes.
1Non duplices sermonem auditus de revelatione sermonis absconditi:
et eris vere sine confusione,
et invenies gratiam in conspectu omnium hominum.
Ne pro his omnibus confundaris,
et ne accipias personam ut delinquas:
2de lege Altissimi, et testamento,
et de judicio justificare impium,
3de verbo sociorum et viatorum,
et de datione hæreditatis amicorum,
4de æqualitate stateræ et ponderum,
de acquisitione multorum et paucorum,
5de corruptione emptionis et negotiatorum,
et de multa disciplina filiorum,
et servo pessimo latus sanguinare.
6Super mulierem nequam bonum est signum.
7Ubi manus multæ sunt, claude:
et quodcumque trades, numera et appende:
datum vero et acceptum omne describe.
8De disciplina insensati et fatui,
et de senioribus qui judicantur ab adolescentibus:
et eris eruditus in omnibus,
et probabilis in conspectu omnium vivorum.
9Filia patris abscondita est vigilia,
et sollicitudo ejus aufert somnum:
ne forte in adolescentia sua adulta efficiatur,
et cum viro commorata odibilis fiat:
10nequando polluatur in virginitate sua,
et in paternis suis gravida inveniatur:
ne forte cum viro commorata transgrediatur,
aut certe sterilis efficiatur.
11Super filiam luxuriosam confirma custodiam,
nequando faciat te in opprobrium venire inimicis,
a detractione in civitate, et objectione plebis,
et confundat te in multitudine populi.
12Omni homini noli intendere in specie,
et in medio mulierum noli commorari:
13de vestimentis enim procedit tinea,
et a muliere iniquitas viri.
14Melior est enim iniquitas viri quam mulier benefaciens,
et mulier confundens in opprobrium.
5Memor ero igitur operum Domini,
et quæ vidi annuntiabo.
In sermonibus Domini opera ejus.
16Sol illuminans per omnia respexit,
et gloria Domini plenum est opus ejus.
17Nonne Dominus fecit sanctos enarrare omnia mirabilia sua,
quæ confirmavit Dominus omnipotens stabiliri in gloria sua?
18Abyssum et cor hominum investigavit,
et in astutia eorum excogitavit.
19Cognovit enim Dominus omnem scientiam,
et inspexit in signum ævi,
annuntians quæ præterierunt et quæ superventura sunt,
revelans vestigia occultorum.
20Non præterit illum omnis cogitatus,
et non abscondit se ab eo ullus sermo.
21Magnalia sapientiæ suæ decoravit,
qui est ante sæculum et usque in sæculum:
neque adjectum est,
22neque minuitur,
et non eget alicujus consilio.
23Quam desiderabilia omnia opera ejus!
et tamquam scintilla quæ est considerare!
24Omnia hæc vivunt, et manent in sæculum,
et in omni necessitate omnia obaudiunt ei.
25Omnia duplicia, unum contra unum,
et non fecit quidquam deesse.
26Uniuscujusque confirmavit bona:
et quis satiabitur videns gloriam ejus?
1Altitudinis firmamentum pulchritudo ejus est,
species cæli in visione gloriæ.
2Sol in aspectu annuntians in exitu,
vas admirabile, opus Excelsi.
3In meridiano exurit terram,
et in conspectu ardoris ejus quis poterit sustinere?
fornacem custodiens in operibus ardoris:
4tripliciter sol exurens montes,
radios igneos exsufflans,
et refulgens radiis suis obcæcat oculos.
5Magnus Dominus qui fecit illum,
et in sermonibus ejus festinavit iter.
6Et luna in omnibus in tempore suo,
ostensio temporis, et signum ævi.
7A luna signum diei festi:
luminare quod minuitur in consummatione.
8Mensis secundum nomen ejus est,
crescens mirabiliter in consummatione.
9Vas castrorum in excelsis,
in firmamento cæli resplendens gloriose.
10Species cæli gloria stellarum:
mundum illuminans in excelsis Dominus.
11In verbis Sancti stabunt ad judicium,
et non deficient in vigiliis suis.
2Vide arcum, et benedic eum qui fecit illum:
valde speciosus est in splendore suo.
13Gyravit cælum in circuitu gloriæ suæ:
manus Excelsi aperuerunt illum.
14Imperio suo acceleravit nivem,
et accelerat coruscationes emittere judicii sui.
15Propterea aperti sunt thesauri,
et evolaverunt nebulæ sicut aves.
16In magnitudine sua posuit nubes,
et confracti sunt lapides grandinis.
17In conspectu ejus commovebuntur montes,
et in voluntate ejus aspirabit notus.
18Vox tonitrui ejus verberavit terram,
tempestas aquilonis, et congregatio spiritus:
19et sicut avis deponens ad sedendum, aspergit nivem,
et sicut locusta demergens descensus ejus.
20Pulchritudinem candoris ejus admirabitur oculus,
et super imbrem ejus expavescet cor.
21Gelu sicut salem effundet super terram:
et dum gelaverit, fiet tamquam cacumina tribuli.
22Frigidus ventus aquilo flavit,
et gelavit crystallus ab aqua:
super omnem congregationem aquarum requiescet,
et sicut lorica induet se aquis:
23et devorabit montes, et exuret desertum,
et extinguet viride, sicut igne.
24Medicina omnium in festinatione nebulæ:
et ros obvians ab ardore venienti humilem efficiet eum.
25In sermone ejus siluit ventus,
et cogitatione sua placavit abyssum:
et plantavit in illa Dominus insulas.
26Qui navigant mare enarrent pericula ejus,
et audientes auribus nostris admirabimur.
27Illic præclara opera et mirabilia,
varia bestiarum genera, et omnium pecorum, et creatura belluarum.
28Propter ipsum confirmatus est itineris finis,
et in sermone ejus composita sunt omnia.
9Multa dicemus, et deficiemus in verbis:
consummatio autem sermonum ipse est in omnibus.
30Gloriantes ad quid valebimus?
ipse enim omnipotens super omnia opera sua.
31Terribilis Dominus, et magnus vehementer,
et mirabilis potentia ipsius.
32Glorificantes Dominum quantumcumque potueritis,
supervalebit enim adhuc: et admirabilis magnificentia ejus.
33Benedicentes Dominum, exaltate illum quantum potestis:
major enim est omni laude.
34Exaltantes eum, replemini virtute, ne laboretis,
non enim comprehendetis.
35Quis videbit eum et enarrabit?
et quis magnificabit eum sicut est ab initio?
36Multa abscondita sunt majora his:
pauca enim vidimus operum ejus.
37Omnia autem Dominus fecit,
et pie agentibus dedit sapientiam.
1Laudemus viros gloriosos,
et parentes nostros in generatione sua.
2Multam gloriam fecit Dominus:
magnificentia sua a sæculo.
3Dominantes in potestatibus suis,
homines magni virtute et prudentia sua præditi,
nuntiantes in prophetis dignitatem prophetarum:
4et imperantes in præsenti populo,
et virtute prudentiæ populis sanctissima verba:
5in peritia sua requirentes modos musicos,
et narrantes carmina Scripturarum:
6homines divites in virtute,
pulchritudinis studium habentes,
pacificantes in domibus suis.
7Omnes isti in generationibus gentis suæ gloriam adepti sunt,
et in diebus suis habentur in laudibus.
8Qui de illis nati sunt reliquerunt nomen
narrandi laudes eorum.
9Et sunt quorum non est memoria:
perierunt quasi qui non fuerint:
et nati sunt quasi non nati,
et filii ipsorum cum ipsis.
10Sed illi viri misericordiæ sunt,
quorum pietates non defuerunt.
11Cum semine eorum permanent bona:
12hæreditas sancta nepotes eorum,
et in testamentis stetit semen eorum:
13et filii eorum propter illos usque in æternum manent:
semen eorum et gloria eorum non derelinquetur.
14Corpora ipsorum in pace sepulta sunt,
et nomen eorum vivit in generationem et generationem.
15Sapientiam ipsorum narrent populi,
et laudem eorum nuntiet ecclesia.
6Enoch placuit Deo, et translatus est in paradisum,
ut det gentibus pœnitentiam.
17Noë inventus est perfectus, justus,
et in tempore iracundiæ factus est reconciliatio.
18Ideo dimissum est reliquum terræ,
cum factum est diluvium.
19Testamenta sæculi posita sunt apud illum,
ne deleri possit diluvio omnis caro.
0Abraham magnus pater multitudinis gentium,
et non est inventus similis illi in gloria:
qui conservavit legem Excelsi,
et fuit in testamento cum illo.
21In carne ejus stare fecit testamentum,
et in tentatione inventus est fidelis.
22Ideo jurejurando dedit illi gloriam in gente sua,
crescere illum quasi terræ cumulum,
23et ut stellas exaltare semen ejus,
et hæreditare illos a mari usque ad mare,
et a flumine usque ad terminos terræ.
24Et in Isaac eodem modo fecit,
propter Abraham patrem ejus.
25Benedictionem omnium gentium dedit illi Dominus,
et testamentum confirmavit super caput Jacob.
26Agnovit eum in benedictionibus suis,
et dedit illi hæreditatem,
et divisit illi partem in tribubus duodecim.
27Et conservavit illi homines misericordiæ,
invenientes gratiam in oculis omnis carnis.
1Dilectus Deo et hominibus Moyses,
cujus memoria in benedictione est.
2Similem illum fecit in gloria sanctorum,
et magnificavit eum in timore inimicorum,
et in verbis suis monstra placavit.
3Glorificavit illum in conspectu regum,
et jussit illi coram populo suo,
et ostendit illi gloriam suam.
4In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum,
et elegit eum ex omni carne.
5Audivit enim eum, et vocem ipsius,
et induxit illum in nubem.
6Et dedit illi coram præcepta,
et legem vitæ et disciplinæ,
docere Jacob testamentum suum,
et judicia sua Israël.
7Excelsum fecit Aaron fratrem ejus,
et similem sibi, de tribu Levi.
8Statuit ei testamentum æternum,
et dedit illi sacerdotium gentis,
et beatificavit illum in gloria:
9et circumcinxit eum zona gloriæ,
et induit eum stolam gloriæ,
et coronavit eum in vasis virtutis.
10Circumpedes, et femoralia, et humerale posuit ei:
et cinxit illum tintinnabulis aureis plurimis in gyro:
11dare sonitum in incessu suo,
auditum facere sonitum in templo
in memoriam filiis gentis suæ.
12Stolam sanctam auro, et hyacintho, et purpura,
opus textile viri sapientis, judicio et veritate præditi:
13torto cocco opus artificis
gemmis pretiosis figuratis in ligatura auri,
et opere lapidarii sculptis,
in memoriam secundum numerum tribuum Israël.
14Corona aurea super mitram ejus
expressa signo sanctitatis, et gloria honoris:
opus virtutis, et desideria oculorum ornata.
15Sic pulchra ante ipsum non fuerunt talia
usque ad originem.
16Non est indutus illa alienigena aliquis,
sed tantum filii ipsius soli,
et nepotes ejus per omne tempus.
17Sacrificia ipsius
consumpta sunt igne quotidie.
18Complevit Moyses manus ejus,
et unxit illum oleo sancto.
19Factum est illi in testamentum æternum,
et semini ejus, sicut dies cæli,
fungi sacerdotio, et habere laudem,
et glorificare populum suum in nomine ejus.
20Ipsum elegit ab omni vivente,
offerre sacrificium Deo, incensum, et bonum odorem,
in memoriam placare pro populo suo:
21et dedit illi in præceptis suis potestatem,
in testamentis judiciorum:
docere Jacob testimonia,
et in lege sua lucem dare Israël.
22Quia contra illum steterunt alieni,
et propter invidiam circumdederunt illum homines in deserto,
qui erant cum Dathan et Abiron,
et congregatio Core in iracundia.
23Vidit Dominus Deus, et non placuit illi,
et consumpti sunt in impetu iracundiæ.
24Fecit illis monstra,
et consumpsit illos in flamma ignis.
25Et addidit Aaron gloriam,
et dedit illi hæreditatem,
et primitias frugum terræ divisit illi.
26Panem ipsis in primis paravit in satietatem:
nam et sacrificia Domini edent,
quæ dedit illi et semini ejus.
27Ceterum in terra gentes non hæreditabit,
et pars non est illi in gente:
ipse est enim pars ejus, et hæreditas.
8Phinees, filius Eleazari, tertius in gloria est,
imitando eum in timore Domini,
29et stare in reverentia gentis:
in bonitate et alacritate animæ suæ placuit Deo pro Israël.
30Ideo statuit illi testamentum pacis,
principem sanctorum et gentis suæ,
ut sit illi et semini ejus sacerdotii dignitas in æternum.
31Et testamentum David regi filio Jesse de tribu Juda,
hæreditas ipsi et semini ejus:
ut daret sapientiam in cor nostrum,
judicare gentem suam in justitia,
ne abolerentur bona ipsorum:
et gloriam ipsorum in gentem eorum æternam fecit.
1Fortis in bello Jesus Nave, successor Moysi in prophetis,
qui fuit magnus secundum nomen suum,
2maximus in salutem electorum Dei,
expugnare insurgentes hostes,
ut consequeretur hæreditatem Israël.
3Quam gloriam adeptus est in tollendo manus suas,
et jactando contra civitates rhomphæas!
4Quis ante illum sic restitit?
nam hostes ipse Dominus perduxit.
5An non in iracundia ejus impeditus est sol,
et una dies facta est quasi duo?
6Invocavit Altissimum potentem,
in oppugnando inimicos undique:
et audivit illum magnus et sanctus Deus,
in saxis grandinis virtutis valde fortis.
7Impetum fecit contra gentem hostilem,
et in descensu perdidit contrarios:
8ut cognoscant gentes potentiam ejus,
quia contra Deum pugnare non est facile.
Et secutus est a tergo potentis:
9et in diebus Moysi misericordiam fecit,
ipse, et Caleb filius Jephone,
stare contra hostem, et prohibere gentem a peccatis,
et perfringere murmur malitiæ.
10Et ipsi duo constituti a periculo liberati sunt
a numero sexcentorum millium peditum,
inducere illos in hæreditatem,
in terram quæ manat lac et mel.
11Et dedit Dominus ipsi Caleb fortitudinem,
et usque in senectutem permansit illi virtus,
ut ascenderet in excelsum terræ locum,
et semen ipsius obtinuit hæreditatem,
12ut viderent omnes filii Israël
quia bonum est obsequi sancto Deo.
3Et judices singuli suo nomine, quorum non est corruptum cor,
qui non aversi sunt a Domino,
14ut sit memoria illorum in benedictione,
et ossa eorum pullulent de loco suo:
15et nomen eorum permaneat in æternum,
permanens ad filios illorum, sanctorum virorum gloria.
6Dilectus a Domino Deo suo Samuel, propheta Domini,
renovavit imperium,
et unxit principes in gente sua.
17In lege Domini congregationem judicavit,
et vidit Deus Jacob:
et in fide sua probatus est propheta,
18et cognitus est in verbis suis fidelis,
quia vidit Deum lucis.
19Et invocavit Dominum omnipotentem,
in oppugnando hostes circumstantes undique,
in oblatione agni inviolati.
20Et intonuit de cælo Dominus,
et in sonitu magno auditam fecit vocem suam:
21et contrivit principes Tyriorum,
et omnes duces Philisthiim:
22et ante tempus finis vitæ suæ et sæculi,
testimonium præbuit in conspectu Domini et christi:
pecunias et usque ad calceamenta ab omni carne non accepit,
et non accusavit illum homo.
23Et post hoc dormivit: et notum fecit regi,
et ostendit illi finem vitæ suæ:
et exaltavit vocem suam de terra in prophetia,
delere impietatem gentis.
1Post hæc surrexit Nathan,
propheta in diebus David.
2Et quasi adeps separatus a carne,
sic David a filiis Israël.
3Cum leonibus lusit quasi cum agnis,
et in ursis similiter fecit sicut in agnis ovium, in juventute sua.
4Numquid non occidit gigantem,
et abstulit opprobrium de gente?
5In tollendo manum,
saxo fundæ dejecit exsultationem Goliæ:
6nam invocavit Dominum omnipotentem,
et dedit in dextera ejus tollere hominem fortem in bello,
et exaltare cornu gentis suæ.
7Sic in decem millibus glorificavit eum:
et laudavit eum in benedictionibus Domini,
in offerendo illi coronam gloriæ:
8contrivit enim inimicos undique,
et extirpavit Philisthiim contrarios usque in hodiernum diem:
contrivit cornu ipsorum usque in æternum.
9In omni opere dedit confessionem Sancto,
et Excelso in verbo gloriæ.
10De omni corde suo laudavit Dominum:
et dilexit Deum, qui fecit illum,
et dedit illi contra inimicos potentiam:
11et stare fecit cantores contra altare,
et in sono eorum dulces fecit modos.
12Et dedit in celebrationibus decus,
et ornavit tempora usque ad consummationem vitæ,
ut laudarent nomen sanctum Domini,
et amplificarent mane Dei sanctitatem.
13Dominus purgavit peccata ipsius,
et exaltavit in æternum cornu ejus:
et dedit illi testamentum regni,
et sedem gloriæ in Israël.
4Post ipsum surrexit filius sensatus,
et propter illum dejecit omnem potentiam inimicorum.
15Salomon imperavit in diebus pacis,
cui subjecit Deus omnes hostes,
ut conderet domum in nomine suo,
et pararet sanctitatem in sempiternum.
Quemadmodum eruditus es in juventute tua,
16et impletus es, quasi flumen, sapientia,
et terram retexit anima tua.
17Et replesti in comparationibus ænigmata:
ad insulas longe divulgatum est nomen tuum,
et dilectus es in pace tua.
18In cantilenis, et proverbiis,
et comparationibus, et interpretationibus, miratæ sunt terræ:
19et in nomine Domini Dei,
cui est cognomen Deus Israël.
20Collegisti quasi auricalcum aurum,
et ut plumbum complesti argentum:
21et inclinasti femora tua mulieribus:
potestatem habuisti in corpore tuo.
22Dedisti maculam in gloria tua,
et profanasti semen tuum,
inducere iracundiam ad liberos tuos,
et incitari stultitiam tuam:
23ut faceres imperium bipartitum,
et ex Ephraim imperare imperium durum.
24Deus autem non derelinquet misericordiam suam:
et non corrumpet, nec delebit opera sua,
neque perdet a stirpe nepotes electi sui,
et semen ejus qui diligit Dominum non corrumpet.
25Dedit autem reliquum Jacob,
et David de ipsa stirpe.
26Et finem habuit Salomon cum patribus suis.
7Et dereliquit post se de semine suo, gentis stultitiam,
28et imminutum a prudentia, Roboam,
qui avertit gentem consilio suo:
29et Jeroboam filium Nabat, qui peccare fecit Israël,
et dedit viam peccandi Ephraim:
et plurima redundaverunt peccata ipsorum.
30Valde averterunt illos a terra sua.
31Et quæsivit omnes nequitias,
usque dum perveniret ad illos defensio,
et ab omnibus peccatis liberavit eos.
1Et surrexit Elias propheta quasi ignis,
et verbum ipsius quasi facula ardebat.
2Qui induxit in illos famem:
et irritantes illum invidia sua pauci facti sunt:
non enim poterant sustinere præcepta Domini.
3Verbo Domini continuit cælum,
et dejecit de cælo ignem ter.
4Sic amplificatus est Elias in mirabilibus suis.
Et quis potest similiter sic gloriari tibi?
5qui sustulisti mortuum ab inferis de sorte mortis,
in verbo Domini Dei:
6qui dejecisti reges ad pernicem,
et confregisti facile potentiam ipsorum,
et gloriosos de lecto suo:
7qui audis in Sina judicium,
et in Horeb judicia defensionis:
8qui ungis reges ad pœnitentiam,
et prophetas facis successores post te:
9qui receptus es in turbine ignis,
in curru equorum igneorum:
10qui scriptus es in judiciis temporum,
lenire iracundiam Domini,
conciliare cor patris ad filium,
et restituere tribus Jacob.
11Beati sunt qui te viderunt,
et in amicitia tua decorati sunt.
12Nam nos vita vivimus tantum:
post mortem autem non erit tale nomen nostrum.
3Elias quidem in turbine tectus est,
et in Eliseo completus est spiritus ejus:
in diebus suis non pertimuit principem,
et potentia nemo vicit illum:
14nec superavit illum verbum aliquod,
et mortuum prophetavit corpus ejus.
15In vita sua fecit monstra,
et in morte mirabilia operatus est.
6In omnibus istis non pœnituit populus,
et non recesserunt a peccatis suis,
usque dum ejecti sunt de terra sua,
et dispersi sunt in omnem terram:
17et relicta est gens perpauca,
et princeps in domo David.
18Quidam ipsorum fecerunt quod placeret Deo:
alii autem multa commiserunt peccata.
19Ezechias munivit civitatem suam,
et induxit in medium ipsius aquam:
et fodit ferro rupem,
et ædificavit ad aquam puteum.
20In diebus ipsius ascendit Sennacherib,
et misit Rabsacen, et sustulit manum suam contra illos:
et extulit manum suam in Sion,
et superbus factus est potentia sua.
21Tunc mota sunt corda et manus ipsorum:
et doluerunt quasi parturientes mulieres.
22Et invocaverunt Dominum misericordem,
et expandentes manus suas extulerunt ad cælum:
et Sanctus, Dominus Deus, audivit cito vocem ipsorum.
23Non est commemoratus peccatorum illorum,
neque dedit illos inimicis suis:
sed purgavit eos in manu Isaiæ sancti prophetæ.
24Dejecit castra Assyriorum,
et contrivit illos angelus Domini:
25nam fecit Ezechias quod placuit Deo,
et fortiter ivit in via David patris sui,
quam mandavit illi Isaias, propheta magnus,
et fidelis in conspectu Dei.
26In diebus ipsius retro rediit sol,
et addidit regi vitam.
27Spiritu magno vidit ultima,
et consolatus est lugentes in Sion
usque in sempiternum.
28Ostendit futura,
et abscondita antequam evenirent.
1Memoria Josiæ in compositionem odoris facta
opus pigmentarii.
2In omni ore quasi mel indulcabitur ejus memoria,
et ut musica in convivio vini.
3Ipse est directus divinitus in pœnitentiam gentis,
et tulit abominationes impietatis.
4Et gubernavit ad Dominum cor ipsius,
et in diebus peccatorum corroboravit pietatem.
5Præter David et Ezechiam et Josiam,
omnes peccatum commiserunt:
6nam reliquerunt legem Altissimi reges Juda,
et contempserunt timorem Dei.
7Dederunt enim regnum suum aliis,
et gloriam suam alienigenæ genti.
8Incenderunt electam sanctitatis civitatem,
et desertas fecerunt vias ipsius in manu Jeremiæ.
9Nam male tractaverunt illum
qui a ventre matris consecratus est propheta,
evertere, et eruere, et perdere,
et iterum ædificare, et renovare:
10Ezechiel, qui vidit conspectum gloriæ
quam ostendit illi in curru cherubim.
11Nam commemoratus est inimicorum in imbre,
benefacere illis qui ostenderunt rectas vias.
12Et duodecim prophetarum ossa pullulent de loco suo:
nam corroboraverunt Jacob,
et redemerunt se in fide virtutis.
3Quomodo amplificemus Zorobabel?
nam et ipse quasi signum in dextera manu:
14sic et Jesum filium Josedec,
qui in diebus suis ædificaverunt domum,
et exaltaverunt templum sanctum Domino,
paratum in gloriam sempiternam.
15Et Nehemias in memoriam multi temporis,
qui erexit nobis muros eversos,
et stare fecit portas et seras,
qui erexit domos nostras.
6Nemo natus est in terra qualis Henoch,
nam et ipse receptus est a terra:
17neque ut Joseph, qui natus est homo princeps fratrum,
firmamentum gentis, rector fratrum, stabilimentum populi:
18et ossa ipsius visitata sunt,
et post mortem prophetaverunt.
19Seth et Sem apud homines gloriam adepti sunt,
et super omnem animam in origine Adam.
1Simon, Oniæ filius, sacerdos magnus,
qui in vita sua suffulsit domum,
et in diebus suis corroboravit templum.
2Templi etiam altitudo ab ipso fundata est,
duplex ædificatio, et excelsi parietes templi.
3In diebus ipsius emanaverunt putei aquarum,
et quasi mare adimpleti sunt supra modum.
4Qui curavit gentem suam,
et liberavit eam a perditione:
5qui prævaluit amplificare civitatem,
qui adeptus est gloriam in conversatione gentis,
et ingressum domus et atrii amplificavit.
6Quasi stella matutina in medio nebulæ,
et quasi luna plena, in diebus suis lucet:
7et quasi sol refulgens,
sic ille effulsit in templo Dei.
8Quasi arcus refulgens inter nebulas gloriæ,
et quasi flos rosarum in diebus vernis,
et quasi lilia quæ sunt in transitu aquæ,
et quasi thus redolens in diebus æstatis:
9quasi ignis effulgens,
et thus ardens in igne:
10quasi vas auri solidum,
ornatum omni lapide pretioso:
11quasi oliva pullulans, et cypressus in altitudinem se extollens,
in accipiendo ipsum stolam gloriæ,
et vestiri eum in consummationem virtutis.
12In ascensu altaris sancti
gloriam dedit sanctitatis amictum.
13In accipiendo autem partes de manu sacerdotum,
et ipse stans juxta aram:
et circa illum corona fratrum:
quasi plantatio cedri in monte Libano,
14sic circa illum steterunt quasi rami palmæ:
et omnes filii Aaron in gloria sua.
15Oblatio autem Domini in manibus ipsorum
coram omni synagoga Israël:
et consummatione fungens in ara,
amplificare oblationem excelsi Regis,
16porrexit manum suam in libatione,
et libavit de sanguine uvæ.
17Effudit in fundamento altaris
odorem divinum excelso Principi.
18Tunc exclamaverunt filii Aaron,
in tubis productilibus sonuerunt:
et auditam fecerunt vocem magnam in memoriam coram Deo.
19Tunc omnis populus simul properaverunt,
et ceciderunt in faciem super terram,
adorare Dominum Deum suum,
et dare preces omnipotenti Deo excelso.
20Et amplificaverunt psallentes in vocibus suis,
et in magna domo auctus est sonus suavitatis plenus.
21Et rogavit populus Dominum excelsum in prece,
usque dum perfectus est honor Domini,
et munus suum perfecerunt.
22Tunc descendens, manus suas extulit
in omne congregationem filiorum Israël,
dare gloriam Deo a labiis suis,
et in nomine ipsius gloriari:
23et iteravit orationem suam,
volens ostendere virtutem Dei.
24Et nunc orate Deum omnium, qui magna fecit in omni terra,
qui auxit dies nostros a ventre matris nostræ,
et fecit nobiscum secundum suam misericordiam:
25det nobis jucunditatem cordis,
et fieri pacem in diebus nostris in Israël per dies sempiternos:
26credere Israël nobiscum esse Dei misericordiam,
ut liberet nos in diebus suis.
7Duas gentes odit anima mea:
tertia autem non est gens quam oderim:
28qui sedent in monte Seir, et Philisthiim,
et stultus populus qui habitat in Sichimis.
9Doctrinam sapientiæ et disciplinæ scripsit in codice isto
Jesus, filius Sirach, Jerosolymita,
qui renovavit sapientiam de corde suo.
30Beatus qui in istis versatur bonis:
qui ponit illa in corde suo, sapiens erit semper.
31Si enim hæc fecerit, ad omnia valebit, quia lux Dei vestigium ejus est.
1Oratio Jesu filii Sirach.
Confitebor tibi, Domine rex,
et collaudabo te Deum salvatorem meum.
2Confitebor nomini tuo,
quoniam adjutor et protector factus es mihi,
3et liberasti corpus meum a perditione:
a laqueo linguæ iniquæ, et a labiis operantium mendacium:
et in conspectu astantium factus es mihi adjutor.
4Et liberasti me, secundum multitudinem misericordiæ nominis tui,
a rugientibus præparatis ad escam:
5de manibus quærentium animam meam,
et de portis tribulationum quæ circumdederunt me;
6a pressura flammæ quæ circumdedit me,
et in medio ignis non sum æstuatus;
7de altitudine ventris inferi,
et a lingua coinquinata, et a verbo mendacii,
a rege iniquo, et a lingua injusta.
8Laudabit usque ad mortem anima mea Dominum,
9et vita mea appropinquans erat in inferno deorsum.
10Circumdederunt me undique, et non erat qui adjuvaret:
respiciens eram ad adjutorium hominum, et non erat.
11Memoratus sum misericordiæ tuæ Domine,
et operationis tuæ, quæ a sæculo sunt:
12quoniam eruis sustinentes te, Domine,
et liberas eos de manibus gentium.
13Exaltasti super terram habitationem meam,
et pro morte defluente deprecatus sum.
14Invocavi Dominum patrem Domini mei,
ut non derelinquat me in die tribulationis meæ,
et in tempore superborum, sine adjutorio.
15Laudabo nomen tuum assidue,
et collaudabo illud in confessione:
et exaudita est oratio mea,
16et liberasti me de perditione,
et eripuisti me de tempore iniquo.
17Propterea confitebor, et laudem dicam tibi,
et benedicam nomini Domini.
8Cum adhuc junior essem, priusquam oberrarem,
quæsivi sapientiam palam in oratione mea.
19Ante templum postulabam pro illis,
et usque in novissimis inquiram eam:
et effloruit tamquam præcox uva.
20Lætatum est cor meum in ea:
ambulavit pes meus iter rectum:
a juventute mea investigabam eam.
21Inclinavi modico aurem meam,
et excepi illam.
22Multam inveni in meipso sapientiam,
et multum profeci in ea.
23Danti mihi sapientiam dabo gloriam:
24consiliatus sum enim ut facerem illam.
Zelatus sum bonum, et non confundar.
25Colluctata est anima mea in illa,
et in faciendo eam confirmatus sum.
26Manus meas extendi in altum,
et insipientiam ejus luxi;
27animam meam direxi ad illam,
et in agnitione inveni eam.
28Possedi cum ipsa cor ab initio:
propter hoc, non derelinquar.
29Venter meus conturbatus est quærendo illam:
propterea bonam possidebo possessionem.
30Dedit mihi Dominus linguam mercedem meam,
et in ipsa laudabo eum.
31Appropiate ad me, indocti,
et congregate vos in domum disciplinæ.
32Quid adhuc retardatis? et quid dicitis in his?
animæ vestræ sitiunt vehementer.
33Aperui os meum, et locutus sum:
Comparate vobis sine argento,
34et collum vestrum subjicite jugo:
et suscipiat anima vestra disciplinam:
in proximo est enim invenire eam.
35Videte oculis vestris, quia modicum laboravi,
et inveni mihi multam requiem.
36Assumite disciplinam in multo numero argenti,
et copiosum aurum possidete in ea.
37Lætetur anima vestra in misericordia ejus,
et non confundemini in laude ipsius.
38Operamini opus vestrum ante tempus,
et dabit vobis mercedem vestram in tempore suo.