per quos. quod ABCD et E man. post.

in nomine tuo ABCDE [nom. tuo ed. P.]

265. §. 27. l. 2. cognitiones. cogitationes ABCD et E man. 1ore.

l. 7. multiplicantur ABCDE [multiplicatur ed. P.]

a quo. qua (sc. pulchritudine) ABCD.

ejecit.—Lov. Ulim. Mart. c. 3. Mss. Arn. Mor. et Rond. ejicit.

266. signo.—Somm. et Rond. cum quinque Mss. in signum. ABCD.

ut operentur. et operantur ABCD.

eis.—Lov. benedicunt eis. Sed legendum cum edd. aliis et Mss. benedicuntur ab eis: quæ lectio perperam correcta est propter verbum, exhortantur, quod putarunt active usurpari.

sumit.—Arn. et Mart. cum sex Mss. ABCD. [sumpsit E. c. ed. P.]

intenta. attenta ABCD.

267. viva.—Plures Mss. in animam vivam. ABCD.

268. et. ABCDE. [nec ed. P.]

vos.—In edd. deest vos. quam vocem restituere placuit ex Mss. quia locum illum sic referre solet Augustinus.

eum.—Bad. Am. Er. et Arn. facis jam capacem. Sic etiam duo e Mss.; mox vel unitatem ABCD.

269. neque enim de. ACDE [neque de B. c. ed. P.] mox in agnitione Dei ABCDE [—onem ed. P.]

quanquam.—Ita plerique Mss. cum Arn. At aliæ editiones habent, tanquam: Mss. tres, ap. Mart. quemquam; mox "de his qui" pro iis ABCD. cum vers. Vet. cont. Vulg.

270. qua.—Lov. aliæque editiones, excepta Arn. quæ (E): male, uti ex Mss. et ex sermonis serie intelligitur, et paullo ante renuntiandis pro enuntiandis ABCD.

271. effert. offert ACDE.

affectionibus. 2 Germ. ap. Mart. ABCDE [affectibus ed. P.]

eorum. ABCDE [horum ed. P.]

272. non moventur nisi variis. sic Dub. Mart. et Rond. cum undecim Mss. BCD. [nisi a variis. AE. c. ed. P.]

loquar. loquor BCDE.

serpentibus. repentibus ABCD.

273. gaudes.—Somm. Arn. Mor. Mart. cum sex, et Rond. cum undecim Mss. ABCD expungunt verba, in omnibus. Non male. [in omnibus gaudes ed. P.]

fructum.—Bad. Am. Er. et Lov. addunt, abundantem. (E.) Sed hac voce carent Mss. et Arn.

didicit ABCDE [didici ed. P.]

274. credimus. credidimus ABCD. mox pro

pertineat. pertineant ABCD et pro

animus. anima ABCD.

videmus.—In Mss.—Sic quoque legunt Mart. c. 5 Mss. Flor. et Rond. cum aliquot Mss. et ABCD. [vidimus ed. P.] mox = omnia ABCD.

illud.—Lov. illud atque aliud vidisti.

dicunt.—Ita Mss. plerique cum Arn. At Lov. aliæque editiones, Hoc modo dicuntur etiam.

275. edidisti. dedisti. ABCDE et 2 Mss. ap. Mart.

§. 44. pen. dicatis. dicitis ABCD.

276. devincti.—Sic legendum juxta Mss. Anglicanos. [BCD tantum.]—Hanc lectionem habet Mart. [ex iisd. Mss.] necnon Rond. cum tribus Mss. [devicti AE. c. text. Ben. et Lips.]

places.—Bad. Am. Er. Lov. complaces.

277. Spiritum quem dedit ABCDE [Sanctum ed. P.]

est.—Quinque Mss. apud Mart. sed est est. punctis notatur quod man. post. in E.

ornatu.—Tres Mss. apud Mart. in ornatum.

concipiendam. concupiscendam BCE concupiendam AD. vid. p. 277. not. d.

278. te.—Angl. Mss. et amemur a te. [ABCD tantum.]

tua.—Ita Mss. et Arn. At Bad. Am. Er. Lov. non de te aliqua, non de tua, vel quæ antea fuerit. ita E, sed = te.

§. 49. l. 14. in unam conspirationem. in una conspiratione ABCD et E man. post.

l. 15. et tibi † ut ABCDE.

formasti.—Codex Benignianus, firmasti.

279. vespera.—Sic legendum liquet cum Albinensi codice; non ut alii plerique editi et scripti habent, pacem sine vespera. ABCDE.

tempus.—Hic editiones, excepta Arnaldina, interponunt, nec operaris ad tempus; (E.) quæ verba absunt a plerisque codicibus manuscriptis. ABCD.

280. l. 3. bona opera. = bona ABCD.



INDEX CAPITUM

(EX EDIT. BENED.)



 
LIBER PRIMUS.
I. Deum vult laudare ab ipso excitatus. p. 1
II. Deum quem invocat in ipso esse, ipsumque in Deo. 2
III. Deus sic ubique totus, ut res nulla ipsum totum capiat. id.
IV. Dei majestas et perfectiones inexplicabiles. id.
V. Petit amorem Dei, et delictorum veniam. 3
VI. Infantiam suam describit; laudat Dei providentiam et æternitatem. 4
VII. Infantia quoque peccatis obnoxia. 6
VIII. Unde puer loqui didicerit. 7
IX. Odium litterarum, amor lusus, et vapulandi timor in pueris. 8
X. Amore lusus et spectaculorum avocatur a litterarum studio. 9
XI. Morbo pressus Baptismum flagitat, quem mater certo consilio differt. id.
XII. Ad litteras cogebatur, quo tamen Deus utebatur bene. 10
XIII. Quibus studiis potissimum sit delectatus. 11
XIV. Litteras Græcas oderat. 12
XV. Precatio ad Deum. 13
XVI. Improbat modum juventutis erudiendæ. id.
XVII. Prosequitur contra modum exercendæ juventutis in re litteraria. 14
XVIII. Quod homines curant servare leges grammaticorum, et non divinorum præceptorum. 15
XIX. Pueritiæ vitia quæ in majores ætates transeunt. 16
XX. Pro bonis sibi in pueritia collatis Deo gratias agit. id.
 
LIBER SECUNDUS.
I. Adolescentiæ ætatem et vitia recolit. 18
II. Annum ætatis suæ decimum sextum in ardore libidinoso consumptum. 19
III. De peregrinatione studiorum causa, et de parentum proposito. 20
IV. Furtum cum sodalibus perpetratum. 21
V. Neminem peccare sine causa. 22
VI. Omnia quæ boni specie ad vitia invitant, in solo Deo esse vera et perfecta. 23
VII. Gratias agit Deo pro remissione peccatorum, quodque a multis servatus sit. 25
VIII. Amavit in furto consortium simul peccantium. id.
IX. Contagiosa res sodales mali. 26
X. In Deo omne bonum. id.
 
LIBER TERTIUS.
I. Amore quem venabatur capitur. 27
II. Amavit spectacula tragica. id.
III. In schola rhetoris ab Eversorum factis abhorrebat. 29
IV. Hortensius Ciceronis excitavit illum ad ardorem philosophiæ. 30
V. Fastidiit sacras Litteras propter simplicitatem stili. 31
VI. A Manichæis quomodo captus. id.
VII. Doctrina Manichæorum absurda cui suffragabatur. 34
VIII. Contra Manichæos dicit quæ flagitia semper detestanda, quæ facinora. 36
IX. Discrimen inter peccata, et inter Dei judicium et hominum. 38
X. Nugæ Manichæorum de terræ fructibus. 39
XI. Planctus et somnium matris de filio. 42
XII. Quale responsum mater Augustini accepit a quodam episcopo de ipsius conversione. 43
 
LIBER QUARTUS.
I. Quamdiu et quomodo alios seduxerit. 45
II. Rhetoricam docet, concubinam fovet, et aruspicem qui victoriam promittebat, contemnit. 46
III. Ab astrologia, cui deditus erat, per senem medicinæ et rerum peritum revocatur. 47
IV. Morbum et baptismum amici narrat, quem etiam suis erroribus involverat;eoque morte sublato, dolet gravissime. Mirabilis efficacia sacramenti Baptismi. 49
V. Cur fletus dulcis miseris. 50
VI. Quantus ex amici morte dolor. 51
VII. Impatientia doloris mutat locum. 52
VIII. Tempus et amicorum colloquia doloris edentur. id.
IX. De humana amicitia. Beatus qui amat in Deo. 53
X. Labiles creaturæ, nec in eis potest anima requiescere. id.
XI. Omnia creata sunt instabilia. Solus Deus stabilis. 54
XII. Amor non improbatur, modo in his quæ placent, amemus Deum. 55
XIII. Amor unde proveniat. 56
XIV. Libri de Apto et Pulchro Hierio nuncupati. Unde hunc amaverat. 57
XV. Quod corporalibus imaginibus contenebratus, non potuit capere spiritualia. 58
XVI. Categorias Aristotelis et liberalium artium libros per se intellexit. 60
 
LIBER QUINTUS.
I. Excitat mentem ad Deum laudandum. 63
II. Dei præsentiam iniquos non effugere: itaque ad eum debere converti. id.
III. De Fausto manichæo, et de philosophorum cæcitate qui per creaturas Creatorem non cognoverunt. 64
IV. Sola Dei cognitio beat. 66
V. Manichæi de astris imperitia indignum eum fide in cæteris faciebat. 67
VI. Faustus eloquens, sed liberalium disciplinarum expers. 68
VII. Alienatur a secta Manichæorum. 69
VIII. Proficiscitur Romam contra matris voluntatem. 70
IX. Febri correptus periculose laborat. 72
X. Errores ante susceptam Evangelii doctrinam. 74
XI. Qualiter Augustinus contulerit cum catholicis. 77
XII. Fraus discipulorum Romæ in præceptores. 78
XIII. Docturus rhetoricam mittitur Mediolanum; ab Ambrosio suscipitur. 79
XIV. Audito Ambrosio, paulatim ab erroribus resipiscit. id.
 
LIBER SEXTUS.
I. Augustinus nec Manichæus nec catholicus. 82
II. Epulæ et synaxis apud sepulcra martyrum. 83
III. Occupationes et studia Ambrosii. 84
IV. Doctrinam Ecclesiæ Ambrosio concionante intelligit. 86
V. De sacrorum Librorum auctoritate et necessario usu. 87
VI. De miseria ambitiosorum, adducto exemplo mendici lætantis. 90
VII. Alypium a Circensium insania convertit. 91
VIII. Alypius capitur insania ludorum gladiatoriorum, a quibus antea abhorruerat. 93
IX. Alypius ut fur apprehenditur. id.
X. De integritate Alypii et adventu Nebridii. 95
XI. Anxius Augustinus de instituenda vita deliberat. 96
XII. Contentio inter Alypium et Augustinum de matrimonio et cælibatu. 98
XIII. Uxor quæritur Augustino. 99
XIV. De vita communi agenda cum amicis deliberat. 100
XV. In locum discedentis concubinæ alia succedit. 101
XVI. Mortis et judicii metum nunquam deposuit. id.
 
LIBER SEPTIMUS.
I. Deum cogitat tanquam aliquid corporeum per infinita spatia diffusum. 102
II. Momentum quo Nebridius confutarat Manichæos. 104
III. Liberum arbitrium causa peccati. 105
IV. Deum incorruptibilem esse oportet. 106
V. Quærit iterum unde malum, et quæ radix ejus. 107
VI. Mathematicorum divinationes rejicit. 108
VII. Misere torquetur inquirens unde sit malum. 111
VIII. Quomodo divina misericordia subvenerit Augustino. 112
IX. In Platonicorum libris Verbi æterni divinitatem, non incarnati humilitatem invenit. id.
X. Clarius innotescunt jam Augustino divina. 115
XI. Quomodo creaturæ sunt, et non sunt. 116
XII. Omnia bona, quæcumque sunt. id.
XIII. Omnia condita laudant Deum. 117
XIV. Sanæ mentis homini nihil displicet inter creaturas Dei. id.
XV. Quomodo veritas et falsitas in creaturis. 118
XVI. Omnia bona, licet quibusdam non apta. id.
XVII. Quæ retardent a cognitione divinorum. id.
XVIII. Solus Christus via ad salutem. 119
XIX. Quid senserit de Christi incarnatione. 120
XX. Ex Platonicis libris peritior, sed inflatior evaserat. 121
XXI. Quid in sacris Libris invenerit, non inventum in Platonicis. 122
 
LIBER OCTAVUS.
I. Studio vitæ melius instituendæ ad Simplicianum ire statuit. 125
II. De Victorino rhetore converso. 126
III. Quod Deus et Angeli magis gaudent in peccatorum conversione. 129
IV. Quare plus lætandum sit in conversione nobilium. 131
V. Quæ remorabantur eum a conversione. id.
VI. Pontitianus narrat Antonii vitam. 133
VII. Rodebatur intus audito Pontitiano. 136
VIII. In hortum secedit; quid ibi egerit. 137
IX. Unde fit ut animus imperet sibi, et resistatur. 138
X. Adversus Manichæos qui ex duabus contrariis voluntatibus duas contrarias naturas asseverant. 139
XI. Lucta spiritus et carnis in Augustino. 141
XII. Vocis admonitu quomodo totus conversus. 142
 
LIBER NONUS.
I. Laudat Dei bonitatem, agnoscens suam miseriam. 145
II. Deserere rhetorices professione differt usque ad vindemiales ferias. 146
III. Verecundus concedit illi rus suum. 147
IV. Libri apud Cassiciacum scripti. Epistolæ ad Nebridium. Quibus cœlitus perfusus gratiis, et quam vivido pietatis sensu, dum Psalmos evolvit. Acerrimo dolore dentium subito liberatur. 149
V. Ambrosium consulit quid legendum. 153
VI. Mediolani baptizatur cum Alypio et Adeodato. 154
VII. Ecclesiastici cantus institutio Mediolani. Inventio corporum SS. Protasii et Gervasii. 155
VIII. Evodii conversio. Matris obitus, ejusque a teneris educatio. 156
IX. Laudabiles matris suæ mores prosequitur. 159
X. Colloquium cum matre de regno cœlorum. 160
XI. De ecstasi et morte matris. 162
XII. Quomodo luxerit mortem matris. Sacrificium pro defunctis. 163
XIII. Orat pro matre defuncta. 166
 
LIBER DECIMUS.
I. In Deo solo spes et gaudium. 168
II. Cum Deo nota sint arcana, quid est confiteri illi. 168
III. Quo fructu confitebitur deinceps quis sit, non quis fuerit. 169
IV. Quod magni sint fructus hujuscemodi confessionis. 170
V. Homo sese totum non novit. 171
VI. Quid amat, cum Deum amat; et quomodo ex creaturis Deus cognoscitur. id.
VII. Corporea aut sensitiva virtute Deus non invenitur. 173
VIII. Memoriæ vis. id.
IX. Memoria disciplinarum. 175
X. Disciplinæ in memoriam non introducuntur per sensus, sed ex ejus abditiore sinu eruuntur. id.
XI. Quid sit discere. 176
XII. Rerum Mathematicarum memoria. 177
XIII. Memoria meminisse nos meminimus. id.
XIV. Quomodo memoria continet affectus animi. Læta non læti quomodo recordamur. id.
XV. Etiam quæ absunt meminimus. 178
XVI. Et oblivionis memoria est. 179
XVII. Magna memoriæ vis, sed ultra progrediendum ut attingatur Deus. 180
XVIII. Non inveniretur ea res quæ excidit, nisi memoria teneretur. 181
XIX. Quid sit reminisci. id.
XX. Ut beatitudinem omnes appetant, oportet eam noverint. 182
XXI. Quomodo memoria beatam vitam continet. 183
XXII. Beata vita quæ, et ubi. 184
XXIII. Item prosequitur quæ sit beata vita, et ubi. id.
XXIV. Gratulatur quod sua in memoria Deus locum habeat. 185
XXV. In quo memoriæ gradu reperiatur Deus. 185
XXVI. Ubi invenitur Deus. 186
XXVII. Quomodo hominem rapiat Dei pulchritudo. id.
XXVIII. Miseriæ hujus vitæ. id.
XXIX. In Deo spes tota. 187
XXX. Confitetur ut se habet ad tentationes carnalis libidinis. id.
XXXI. Ut se gerit ad tentationes gulæ. 189
XXXII. Ut se gerit ad odorum illecebras. 191
XXXIII. Ut se gerit ad voluptates aurium. 192
XXXIV. Ut se gerit ad oculorum illecebras. 193
XXXV. Ut se habet ad secundum tentationis genus, quod est curiositatis. 194
XXXVI. Ut se habet ad tertium tentationis genus, quod est superbiæ. 197
XXXVII. Ut movetur laudibus humanis. 198
XXXVIII. Et virtuti periculum a vana gloria. 200
XXXIX. Amoris proprii vis et natura. id.
XL. Quod in se et cæteris rebus Deum investigavit. id.
XLI. Triplex cupiditas. 201
XLII. Nonnulli ad dæmones tanquam redeundi ad Deum mediatores infeliciter recurrerunt. id.
XLIII. Christus verus mediator. 202
 
LIBER UNDECIMUS.
I. Cur confitemur Deo scienti. 205
II. Petit a Deo Scripturarum sanctarum intelligentiam. id.
III. Quæ scripsit Moyses de creatione cœli et terræ, intelligere non potest nisi donante Deo. 208
IV. Creatura clamat creatorem Deum. 208
V. Ex nihilo conditus mundus. id.
VI. Quomodo Deus dixit, ut fieret mundus. 209
VII. Verbum Dei coæternum Deo. 210
VIII. Verbum Dei ipsum est principium quo docemur omnem veritatem. id.
IX. Quomodo Verbum Dei loquatur cordi. 211
X. Obtrectantes quid faceret Deus antequam cœlum et terram conderet. id.
XI. Objectioni respondet quod æternitas Dei nescit tempora. 212
XII. Quid Deus fecerit ante mundi creationem. id.
XIII. Quod ante tempora a Deo creata nullum tempus fuerit. 213
XIV. Temporis differentiæ tres. id.
XV. Mensura temporis in quo. 214
XVI. Quale tempus metiri liceat, et quale non. 215
XVII. Ubi tempus præteritum et futurum. 216
XVIII. Quomodo præterita et futura tempora sint præsentia. id.
XIX. Non capit modum, quo Deus docet futura. 217
XX. Differentiæ temporis quomodo nominandæ. 217
XXI. Quomodo tempus liceat metiri. 218
XXII. Petit ænigmatis istius solutionem a Deo. 218
XXIII. Quid sit tempus. 219
XXIV. Tempus est quo metimur motum corporis. 220
XXV. Rursus Deum interpellat. id.
XXVI. Quomodo tempus metimur. 221
XXVII. Quomodo metimur tempus permanens in animo. id.
XXVIII. Animo metimur tempora. 223
XXIX. Se in temporalia distentum cupit in Deum colligi. 224
XXX. Coarguit rursum obtrectantes, quid fecerit Deus ante mundi creationem. id.
XXXI. Quomodo cognoscit Deus, quomodo creatura. 225
 
LIBER DUODECIMUS.
I. Difficilis inquisito veri. 226
II. De duplici cœlo et terra. id.
III. Quid tenebræ super faciem abyssi. id.
IV. Quid terra invisibilis et incomposita. 227
V. Cur sic appellata videtur materia informis. id.
VI. Quid olim cum Manichæis senserit de materia informi, quid modo. id.
VII. Deus fecit de nihilo cœlum, id est Angelos; et terram, id est informem materiam. 228
VIII. Materia informis ex nihilo; ex hac omnia visibilia. 229
IX. Cur absque dierum mentione scriptum est, Deum fecisse in principio cœlum et terram. id.
X. A Deo cupit edoceri. 230
XI. Quid a Deo didicerit. id.
XII. Creatura duplex carens tempore. 231
XIII. Cur sine dierum commemoratione dicit Scriptura, quod in principio fecit Deus cœlum et terram. 232
XIV. Scripturæ profunditas. id.
XV. Quæ de Deo deque Angelis et informi materia sentit Augustinus, non possunt oblocutores negare. 233
XVI. Rem habere non vult cum iis qui contradicunt veritati divinæ. 235
XVII. Ut cœli et terræ nominibus aliud et aliud intelligi potest. 236
XVIII. Quis error innoxius in Scripturis. 237
XIX. Quæ liquido vera. 238
XX. In principio creavit etc. varie intellectum. id.
XXI. Terra erat invisibilis etc. varie intellectum. 239
XXII. Aliquid esse a Deo conditum, de quo sileat liber Genesis, nihil repugnat. 240
XXIII. Duo dissensionum genera in Scripturis interpretandis. 241
XXIV. Ex multis veris non debet fidenter asseri hoc aut illud sensisse Moysen. id.
XXV. Adversus eos qui aliorum interpretandi rationem temere rejiciunt. 242
XXVI. Qui sermo deceat Scripturam. 243
XXVII. Scripturam decet humile simplexque verborum genus. 244
XXVIII. Ut varie intelligitur ab eruditis Scriptura. id.
XXIX. Quot modis dicitur aliquid prius. 245
XXX. Tractatores Scripturæ diversa sentientes, concordent invicem charitate et studio veritatis. 247
XXXI. Sensisse putandus est Moyses quidquid veri potest in ipsius verbis inveniri. 247
XXXII. Veri Scripturæ sensus a Spiritu sancto revelantur. 248
 
LIBER DECIMUS TERTIUS.
I. Invocat Deum, cujus bonitate se præventum agnoscit. 249
II. Creaturæ ex Dei bonitate subsistunt et perficiuntur. id.
III. Ex Dei gratia omnia. 251
IV. Deus non eget rebus conditis. id.
V. Trinitas qui Deus est, ex primis verbis Geneseos intelligitur. 252
VI. Cur dictus est Spiritus superferri super aquas. id.
VII. Effectus Spiritus sancti. id.
VIII. Intellectuali creaturæ ad beatam requiem non sufficit quidquid Deo minus est. 253
IX. Cur solus Spiritus sanctus superferebatur super aquas. 254
X. Ex dono Dei omnia. id.
XI. Symbola Trinitatis in homine. 255
XII. Mundi creatio formationem Ecclesiæ præfigurat. 256
XIII. Renovatio hominis dum hic vivit nondum perfecta. 257
XIV. Fide et spe corroboramur. 258
XV. Explanat ver. 6. cap. 1 Gen. Fiat firmamentum etc. Quid firmamentum, quid superiores aquæ. id.
XVI. Solus Deus se scit omnino sicuti est. 260
XVII. In ver. 9: Congregentur aquæ, Quid mare, quid arida. Explicatur ver. 11: Germinet terra etc. id.
XVIII. In ver. 14: Fiant luminaria etc. Quæ luminaria dividentia inter diem et noctem. 261
XIX. Tractat eumdem versiculum, Fiant luminaria etc. 263
XX. In ver. 20: Producant aquæ etc. Quæ reptilia, quæ volatilia. 264
XXI. In ver. 24: Producat terra animam vivam etc. 265
XXII. In ver. 26: Faciamus hominem ad imaginem etc. Renovatio mentis. 268
XXIII. In eumdem versiculum: Et præsit piscibus maris etc. De quibus christianus judicet. id.
XXIV. In ver. 28: Et benedixit eos Deus dicens, Crescite etc. 270
XXV. In ver. 29: Ecce dedi vobis amnem herbam .... in escam etc. 272
XXVI. Voluptas et utilitas ex beneficio in proximum collato. id.
XXVII. Quid per pisces et cetos significetur. 274
XXVIII. In ver. 31: Et vidit Deus omnia quæ fecit, et ecce bona valde etc. id.
XXIX. Quomodo intelligendum quod Deus octies vidit bona esse opera sua. 275
XXX. Manichæorum deliria. id.
XXXI. Piis idem probatur quod Deo placuit. 276
XXXII. Compendio enarrat opera Dei. 277
XXXIII. Omnia de nihilo sive de concreata materia. 278
XXXIV. Totius creationis mundi allegorica expositio. id.
XXXV. Optat pacem. 279
XXXVI. Diem septimum vespera quare non sequatur. id.
XXXVII. Deus in nobis quando quiescet. id.
XXXVIII. Aliter Deus, aliter homo videt creata. 280