VIII.

Ulla si iuris tibi peierati
Poena, Barine, nocuisset umquam,
Dente si nigro fieres vel uno
  Turpior ungui,

Crederem. Sed tu simul obligasti 5
Perfidum votis caput, enitescis
Pulchrior multo, iuvenumque prodis
  Publica cura.

Expedit matris cineres opertos
Fallere et toto taciturna noctis 10
Signa cum caelo gelidaque divos
  Morte carentis.

Ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident
Simplices Nymphae ferus et Cupido,
Semper ardentis acuens sagittas 15
  Cote cruenta.

Adde quod pubes tibi crescit omnis,
Servitus crescit nova, nec priores
Impiae tectum dominae relinquunt,
  Saepe minati. 20

Te suis matres motuunt iuvencis,
Te senes parci miseraeque nuper
Virgines nuptae, tua ne retardet
  Aura maritos.

IX.

Non semper imbres nubibus hispidos
Manant in agros aut mare Caspium
  Vexant inaequales procellae
    Usque, nec Armeniis in oris,

Amice Valgi, stat glacies iners 5
Mensis per omnis, aut Aquilonibus
  Querceta Gargani laborant
    Et foliis viduantur orni:

Tu semper urges flebilibus modis
Mysten ademptum, nec tibi Vespero 10
  Surgente decedunt amores
    Nec rapidum fugiente solem.

At non ter aevo functus amabilem
Ploravit omnis Antilochum senex
  Annos, nec impubem parentes 15
    Troilon aut Phrygiae sorores

Flevere semper. Desine mollium
Tandem querellarum, et potius nova
  Cantemus Augusti tropaea
    Caesaris et rigidum Niphaten, 20

Medumque flumen gentibus additum
Victis minores volvere vertices,
  Intraque praescriptum Gelonos
    Exiguis equitare campis.

X.

Rectius vives, Licini, neque altum
Semper urgendo neque, dum procellas
Cautus horrescis, nimium premendo
  Litus iniquum.

Auream quisquis mediocritatem 5
Diligit, tutus caret obsoleti
Sordibus tecti, caret invidenda
  Sobrius aula.

Saepius ventis agitatur ingens
Pinus et celsae graviore casu 10
Decidunt turres feriuntque summos
  Fulgura montis.

Sperat infestis, metuit secundis
Alteram sortem bene praeparatum
Pectus. Informis hiemes reducit 15
  Iuppiter, idem

Submovet. Non, si male nunc, et olim
Sic erit: quondam cithara tacentem
Suscitat Musam neque semper arcum
  Tendit Apollo. 20

Rebus angustis animosus atque
Fortis appare; sapienter idem
Contrahes vento nimium secundo
  Turgida vela.

XI.

Quid bellicosus Cantaber et Scythes,
Hirpine Quinti, cogitet Hadria
  Divisus obiecto, remittas
    Quaerere, nec trepides in usum

Poscentis aevi pauca. Fugit retro 5
Levis iuventas et decor, arida
  Pellente lascivos amores
    Canitie facilemque somnum.

Non semper idem floribus est honor
Vernis, neque uno luna rubens nitet 10
  Voltu: quid aeternis minorem
    Consiliis animum fatigas?

Cur non sub alta vel platano vel hac
Pinu iacentes sic temere et rosa
  Canos odorati capillos, 15
    Dum licet, Assyriaque nardo

Potamus uncti? Dissipat Euhius
Curas edacis. Quis puer ocius
  Restinguet ardentis Falerni
    Pocula praetereunte lympha? 20

Quis devium scortum eliciet domo
Lyden? Eburna, die age, cum lyra
  Maturet, in comptum Lacaenae
    More comam religata nodum.

XII.

Nolis longa ferae bella Numantiae
Nec durum Hannibalem nec Siculum mare
Poeno purpureum sanguine mollibus
  Aptari citharae modis,

Nec saevos Lapithas et nimium mero 5
Hylaeum domitosque Herculea manu
Telluris iuvenes, unde periculum
  Fulgens contremuit domus

Saturni veteris: tuque pedestribus
Dices historiis proelia Caesaris, 10
Maecenas, melius ductaque per vias
  Regum colla minacium.

Me dulcis dominae Musa Licymniae
Cantus, me voluit dicere lucidum
Fulgentis oculos et bene mutuis 15
  Fidum pectus amoribus;

Quam nec ferre pedem dedecuit choris
Nec certare ioco nec dare bracchia
Ludentem nitidis virginibus sacro
  Dianae celebris die. 20

Num tu quae tenuit dives Achaemenes
Aut pinguis Phrygiae Mygdonias opes
Permutare velis crine Licymniae,
  Plenas aut Arabum domos,

Dum flagrantia detorquet ad oscula 25
Cervicem, aut facili saevitia negat
Quae poscente magis gaudeat eripi,
  Interdum rapere occupet?

XIII.

Ille et nefasto te posuit die,
Quicumque primum, et sacrilega manu
  Produxit, arbos, in nepotum
    Perniciem opprobriumque pagi;

Illum et parentis crediderim sui 5
Fregisse cervicem et penetralia
  Sparsisse nocturno cruore
    Hospitis; ille venena Colcha

Et quidquid usquam concipitur nefas
Tractavit, agro qui statuit meo 10
  Te triste lignum, te caducum
    In domini caput immerentis.

Quid quisque vitet, numquam homini satis
Cautumst in horas: navita Bosporum
  Poenus perhorrescit neque ultra 15
    Caeca timet aliunde fata;

Miles sagittas et celerem fugam
Parthi, catenas Parthus et Italum
  Robur; sed improvisa leti
    Vis rapuit rapietque gentis. 20

Quam paene furvae regna Proserpinae
Et iudicantem vidimus Aeacum
  Sedesque discriptas piorum et
    Aeoliis fidibus querentem

Sappho puellis de popularibus, 25
Et te sonantem plenius aureo,
  Alcaee, plectro dura navis,
    Dura fugae mala, dura belli.

Utrumque sacro digna silentio
Mirantur umbrae dicere; sed magis 30
  Pugnas et exactos tyrannos
    Densum umeris bibit aure volgus.

Quid mirum, ubi illis carminibus stupens
Demittit atras belua centiceps
  Auris, et intorti capillis 35
    Eumenidum recreantur angues?

Quin et Prometheus et Pelopis parens
Dulci laborem decipitur sono,
  Nec curat Orion leones
    Aut timidos agitare lyncas. 40

XIV.

Eheu fugaces, Postume, Postume,
Labuntur anni, nec pietas moram
  Rugis et instanti senectae
    Adferet indomitaeque morti;

Non si trecenis quotquot eunt dies, 5
Amice, places inlacrimabilem
  Plutona tauris, qui ter amplum
    Geryonen Tityonque tristi

Compescit unda, scilicet omnibus,
Quicumque terrae munere vescimur, 10
  Enaviganda, sive reges
    Sive inopes erimus coloni.

Frustra cruento Marte carebimus
Fractisque rauci fluctibus Hadriae,
  Frustra per autumnos nocentem 15
    Corporibus metuemus Austrum:

Visendus ater flumine languido
Cocytos errans et Danai genus
  Infame damnatusque longi
    Sisyphus Aeolides laboris. 20

Linquenda tellus et domus et placens
Uxor, neque harum, quas colis, arborum
  Te praeter invisas cupressos
    Ulla brevem dominum sequetur.

Absumet heres Caecuba dignior 25
Servata centum clavibus et mero
  Tinguet pavimentum superbo,
    Pontificum potiore cenis.

XV.

Iam pauca aratro iugera regiae
Moles relinquent; undique latius
  Extenta visentur Lucrino
    Stagna lacu, platanusque caelebs

Evincet ulmos; tum violaria et 5
Myrtus et omnis copia narium
  Spargent olivetis odorem
    Fertilibus domino priori;

Tum spissa ramis laurea fervidos
Excludet ictus. Non ita Romuli 10
  Praescriptum et intonsi Catonis
    Auspiciis veterumque norma.

Privatus illis census erat brevis,
Commune magnum: nulla decempedis
  Metata privatis opacam 15
   Porticus excipiebat Arcton,

Nec fortuitum spernere caespitem
Leges sinebant, oppida publico
  Sumptu iubentes et deorum
    Templa novo decorare saxo. 20

XVI.

Otium divos rogat in patenti
Prensus Aegaeo, simul atra nubes
Condidit lunam neque certa fulgent
  Sidera nautis;

Otium bello furiosa Thrace, 5
Otium Medi pharetra decori,
Grosphe, non gemmis neque purpura ve-
  nale nec auro.

Non enim gazae neque consularis
Submovet lictor miseros tumultus 10
Mentis et curas laqueata circum
  Tecta volantis.

Vivitur parvo bene cui paternum
Splendet in mensa tenui salinum
Nec levis somnos timor aut cupido 15
  Sordidus aufert.

Quid brevi fortes iaculamur aevo
Multa? Quid terras alio calentis
Sole mutamus? Patriae quis exsul
  Se quoque fugit? 20

Scandit aeratas vitiosa navis
Cura nec turmas equitum relinquit,
Ocior cervis et agente nimbos
  Ocior Euro.

Laetus in praesens animus quod ultrast 25
Oderit curare et amara lento
Temperet risu; nihil est ab omni
  Parte beatum.

Abstulit clarum cita mors Achillem,
Longa Tithonum minuit senectus, 30
Et mihi forsan tibi quod negarit
  Porriget hora.

Te greges centum Siculaeque circum
Mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitum
Apta quadrigis equa, te bis Afro 35
  Murice tinctae

Vestiunt lanae; mihi parva rura et
Spiritum Graiae tenuem Camenae
Parca non mendax dedit et malignum
  Spernere volgus. 40

XVII.

Cur me querellis exanimas tuis?
Nec dis amicumst nec mihi te prius
  Obire, Maecenas, mearum
    Grande decus columenque rerum.

A, te meae si partem animae rapit 5
Maturior vis, quid moror altera,
  Nec carus aeque nec superstes
    Integer? Ille dies utramque

Ducet ruinam. Non ego perfidum
Dixi sacramentum: ibimus, ibimus, 10
  Utcumque praecedes, supremum
    Carpere iter comites parati.

Me nec Chimaerae spiritus igneae
Nec, si resurgat, centimanus Gyas
  Divellet umquam: sic potenti 15
    Iustitiae placitumque Parcis.

Seu Libra seu me Scorpios adspicit
Formidolosus pars violentior
  Natalis horae, seu tyrannus
    Hesperiae Capricornus undae, 20

Utrumque nostrum incredibili modo
Consentit astrum. Te Iovis impio
  Tutela Saturno refulgens
    Eripuit volucrisque Fati

Tardavit alas, cum populus frequens 25
Laetum theatris ter crepuit sonum;
  Me truncus inlapsus cerebro
    Sustulerat, nisi Faunus ictum

Dextra levasset, Mercurialium
Custos virorum. Reddere victimas 30
  Aedemque votivam memento;
    Nos humilem feriemus agnam.

XVIII.

Non ebur neque aureum
  Mea renidet in domo lacunar,
Non trabes Hymettiae
  Premunt columnas ultima recisas
Africa, neque Attali 5
  Ignotus heres regiam occupavi,
Nec Laconicas mihi
  Trahunt honestae purpuras clientae.
At fides et ingeni
  Benigna venast, pauperemque dives 10
Me petit: nihil supra
  Deos lacesso nec potentem amicum
Largiora flagito,
  Satis beatus unicis Sabinis.
Truditur dies die, 15
  Novaeque pergunt interire lunae:
Tu secanda marmora
  Locas sub ipsum funus, et sepulcri
Immemor struis domos,
  Marisque Bais obstrepentis urges 20
Submovere litora,
  Parum locuples continente ripa.
Quid quod usque proximos
  Revellis agri terminos et ultra
Limites clientium 25
  Salis avarus? Pellitur paternos
In sinu ferens deos
  Et uxor et vir sordidosque natos.
Nulla certior tamen
  Rapacis Orci fine destinata 30
Aula divitem manet
  Erum. Quid ultra tendis? Aequa tellus
Pauperi recluditur
  Regumque pueris, nec satelles Orci
Callidum Promethea 35
  Revexit auro captus. Hic superbum
Tantalum atque Tantali
  Genus coercet, hic levare functum
Pauperem laboribus
  Vocatus atque non vocatus audit. 40

XIX.

Bacchum in remotis carmina rupibus
Vidi docentem, credite posteri,
  Nymphasque discentis et auris
    Capripedum Satyrorum acutas.

Euhoe, recenti mens trepidat metu, 5
Plenoque Bacchi pectore turbidum
  Laetatur. Euhoe, parce Liber,
    Parce gravi metuende thyrso.

Fas pervicacis est mihi Thyiadas
Vinique fontem lactis et uberes 10
  Cantare rivos atque truncis
    Lapsa cavis iterare mella;

Fas et beatae coniugis additum
Stellis honorem tectaque Penthei
  Disiecta non leni ruina 15
    Thracis et exitium Lycurgi.

Tu flectis amnis, tu mare barbarum,
Tu separatis uvidus in iugis
  Nodo coerces viperino
    Bistonidum sine fraude crinis. 20

Tu, cum parentis regna per arduum
Cohors Gigantum scanderet impia,
  Rhoetum retorsisti leonis
    Unguibus horribilique mala;

Quamquam choreis aptior et iocis 25
Ludoque dictus non sat idoneus
  Pugnae ferebaris; sed idem
    Pacis eras mediusque belli.

Te vidit insons Cerberus aureo
Cornu decorum, leniter atterens 30
  Caudam, et recedentis trilingui
    Ore pedes tetigitque crura.

XX.

Non usitata nec tenui ferar
Penna biformis per liquidum aethera
  Vates, neque in terris morabor
    Longius invidiaque maior

Urbis relinquam. Non ego pauperum 5
Sanguis parentum, non ego, quem vocas,
  Dilecte Maecenas, obibo
    Nec Stygia cohibebor unda.

Iam iam residunt cruribus asperae
Pelles et album mutor in alitem 10
  Superne, nascunturque leves
    Per digitos umerosque plumae.

Iam Daedaleo notior Icaro
Visam gementis litora Bospori
  Syrtisque Gaetulas canorus 15
    Ales Hyperboreosque campos.

Me Colchus et qui dissimulat metum
Marsae cohortis Dacus et ultimi
  Noscent Geloni, me peritus
    Discet Hiber Rhodanique potor. 20

Absint inani funere neniae
Luctusque turpes et querimoniae;
  Compesce clamorem ac sepulcri
    Mitte supervacuos honores.

CARMINUM

LIBER TERTIUS.

I.

Odi profanum volgus et arceo.
Favete linguis: carmina non prius
  Audita Musarum sacerdos
    Virginibus puerisque canto.

Regum timendorum in proprios greges, 5
Reges in ipsos imperiumst Iovis,
  Clari Giganteo triumpho,
    Cuncta supercilio moventis.

Est ut viro vir latius ordinet
Arbusta sulcis, hic generosior 10
  Descendat in Campum petitor,
    Moribus hic meliorque fama

Contendat, illi turba clientium
Sit maior: aequa lege Necessitas
  Sortitur insignis et imos; 15
    Omne capax movet urna nomen.

Destrictus ensis cui super impia
Cervice pendet, non Siculae dapes
  Dulcem elaborabunt saporem,
    Non avium citharaeque cantus 20

Somnum reducent. Somnus agrestium
Lenis virorum non humilis domos
  Fastidit umbrosamque ripam,
    Non zephyris agitata tempe.

Desiderantem quod satis est neque 25
Tumultuosum sollicitat mare
  Nec saevus Arcturi cadentis
    Impetus aut orientis Haedi,

Non verberatae grandine vineae
Fundusque mendax, arbore nunc aquas 30
  Culpante, nunc torrentia agros
    Sidera, nunc hiemes iniquas.

Contracta pisces aequora sentiunt
Iactis in altum molibus: huc frequens
  Caementa demittit redemptor 35
    Cum famulis dominusque terrae

Fastidiosus. Sed Timor et Minae
Scandunt eodem quo dominus, neque
  Decedit aerata triremi et
    Post equitem sedet atra Cura. 40

Quod si dolentem nec Phrygius lapis
Nec purpurarum sidere clarior
  Delenit usus nec Falerna
    Vitis Achaemeniumque costum:

Cur invidendis postibus et novo 45
Sublime ritu moliar atrium?
  Cur valle permutem Sabina
    Divitias operosiores?

II.

Angustam amice pauperiem pati
Robustus acri militia puer
  Condiscat et Parthos ferocis
    Vexet eques metuendus hasta,

Vitamque sub divo et trepidis agat 5
In rebus. Illum ex moenibus hosticis
  Matrona bellantis tyranni
    Prospiciens et adulta virgo

Suspiret, eheu, ne rudis agminum
Sponsus lacessat regius asperum 10
  Tactu leonem, quem cruenta
    Per medias rapit ira caedes.

Dulce et decorumst pro patria mori:
Mors et fugacem persequitur virum,
  Nec parcit imbellis iuventae 15
    Poplitibus timidoque tergo.

Virtus repulsae nescia sordidae,
Intaminatis fulget honoribus,
  Nec sumit aut ponit securis
    Arbitrio popularis aurae. 20

Virtus recludens immeritis mori
Caelum negata temptat iter via,
  Coetusque volgaris et udam
    Spernit humum fugiente penna.

Est et fideli tuta silentio 25
Merces: vetabo qui Cereris sacrum
  Volgarit arcanae sub isdem
    Sit trabibus fragilemve mecum

Solvat phaselon; saepe Diespiter
Neglectus incesto addidit integrum: 30
  Raro antecedentem scelestum
    Deseruit pede Poena claudo.

III.

Iustum et tenacem propositi virum
Non civium ardor prava iubentium,
  Non voltus instantis tyranni
    Mente quatit solida, neque Auster,

Dux inquieti turbidus Hadriae, 5
Nec fulminantis magna manus Iovis;
  Si fractus inlabatur orbis,
    Impavidum ferient ruinae.

Hac arte Pollux et vagus Hercules
Enisus arcis attigit igneas, 10
  Quos inter Augustus recumbens
    Purpureo bibet ore nectar.

Hac te merentem, Bacche pater, tuae
Vexere tigres, indocili iugum
  Collo trahentes; hac Quirinus 15
    Martis equis Acheronta fugit,

Gratum elocuta consiliantibus
Iunone divis: 'Ilion, Ilion
  Fatalis incestusque iudex
    Et mulier peregrina vertit 20

In pulverem, ex quo destituit deos
Mercede pacta Laomedon, mihi
  Castaeque damnatum Minervae
    Cum populo et duce fraudulento.

Iam nec Lacaenae splendet adulterae 25
Famosus hospes nec Priami domus
  Periura pugnacis Achivos
    Hectoreis opibus refringit,

Nostrisque ductum seditionibus
Bellum resedit. Protinus et gravis 30
  Iras et invisum nepotem,
    Troica quem peperit sacerdos,

Marti redonabo; illum ego lucidas
Inire sedes, ducere nectaris
  Sucos et adscribi quietis 35
    Ordinibus patiar deorum.

Dum longus inter saeviat Ilion
Romamque pontus, qualibet exsules
  In parte regnanto beati;
    Dum Priami Paridisque busto 40

Insultet armentum et catulos ferae
Celent inultae, stet Capitolium
  Fulgens triumphatisque possit
    Roma ferox dare iura Medis.

Horrenda late nomen in ultimas 45
Extendat oras, qua medius liquor
  Secernit Europen ab Afro,
    Qua tumidus rigat arva Nilus.

Aurum inrepertum et sic melius situm,
Cum terra celat, spernere fortior 50
  Quam cogere humanos in usus
    Omne sacrum rapiente dextra,

Quicumque mundo terminus obstitit,
Hunc tanget armis, visere gestiens,
  Qua parte debacchentur ignes, 55
    Qua nebulae pluviique rores.

Sed bellicosis fata Quiritibus
Hac lege dico, ne nimium pii
  Rebusque fidentes avitae
    Tecta velint reparare Troiae. 60

Troiae renascens alite lugubri
Fortuna tristi clade iterabitur,
  Ducente victricis catervas
    Coniuge me Iovis et sorore.

Ter si resurgat murus aeneus 65
Auctore Phoebo, ter pereat meis
  Excisus Argivis, ter uxor
    Capta virum puerosque ploret.'

Non hoc iocosae conveniet lyrae:
Quo, Musa, tendis? Desine pervicax 70
  Referre sermones deorum et
    Magna modis tenuare parvis.

IV.

Descende caelo et dic age tibia
Regina longum Calliope melos,
  Seu voce nunc mavis acuta,
    Seu fidibus citharave Phoebi.

Auditis, an me ludit amabilis 5
Insania? Audire et videor pios
  Errare per lucos, amoenae
    Quos et aquae subeunt et aurae.

Me fabulosae Volture in Apulo
Nutricis extra limen Apuliae 10
  Ludo fatigatumque somno
    Fronde nova puerum palumbes

Texere, mirum quod foret omnibus,
Quicumque celsae nidum Acherontiae
  Saltusque Bantinos et arvum 15
    Pingue tenent humilis Forenti,

Ut tuto ab atris corpore viperis
Dormirem et ursis, ut premerer sacra
  Lauroque conlataque myrto,
    Non sine dis animosus infans. 20

Vester, Camenae, vester in arduos
Tollor Sabinos, seu mihi frigidum
  Praeneste seu Tibur supinum
    Seu liquidae placuere Baiae.

Vestris amicum fontibus et choris 25
Non me Philippis versa acies retro,
  Devota non extinxit arbos,
    Nec Sicula Palinurus unda.

Utcumque mecum vos eritis, libens
Insanientem navita Bosporum 30
  Temptabo et urentis arenas
    Litoris Assyrii viator;

Visam Britannos hospitibus feros
Et laetum equino sanguine Concanum;
  Visam pharetratos Gelonos 35
    Et Scythicum inviolatus amnem.

Vos Caesarem altum, militia simul
Fessas cohortis abdidit oppidis,
  Finire quaerentem labores,
    Pierio recreatis antro. 40

Vos lene consilium et datis et dato
Gaudetis, almae. Scimus, ut impios
  Titanas immanemque turmam
    Fulmine sustulerit caduco

Qui terram inertem, qui mare temperat 45
Ventosum et urbis regnaque tristia
  Divosque mortalisque turbas
    Imperio regit unus aequo.

Magnum illa terrorem intulerat Iovi
Fidens iuventus horrida bracchiis, 50
  Fratresque tendentes opaco
    Pelion imposuisse Olympo.

Sed quid Typhoeus et validus Mimas,
Aut quid minaci Porphyrion statu,
  Quid Rhoetus evolsisque truncis 55
    Enceladus iaculator audax

Contra sonantem Palladis aegida
Possent ruentes? Hinc avidus stetit
  Volcanus, hinc matrona Iuno et
    Numquam umeris positurus arcum, 60

Qui rore puro Castaliae lavit
Crinis solutos, qui Lyciae tenet
  Dumeta natalemque silvam,
    Delius et Patareus Apollo.

Vis consili expers mole ruit sua: 65
Vim temperatam di quoque provehunt
  In maius; idem odere viris
    Omne nefas animo moventis.

Testis mearum centimanus Gyas
Sententiarum, notus et integrae 70
  Temptator Orion Dianae,
    Virginea domitus sagitta.

Iniecta monstris Terra dolet suis
Maeretque partus fulmine luridum
  Missos ad Orcum; nec peredit 75
    Impositam celer ignis Aetnam.

Incontinentis nec Tityi iecur
Reliquit ales, nequitiae additus
  Custos; amatorem trecentae
    Pirithoum cohibent catenae. 80

V.

Caelo tonantem credidimus Iovem
Regnare; praesens divus habebitur
  Augustus adiectis Britannis
    Imperio gravibusque Persis.

Milesne Crassi coniuge barbara 5
Turpis maritus vixit et hostium,
  Pro curia inversique mores!
    Consenuit socerorum in armis

Sub rege Medo Marsus et Apulus,
Anciliorum et nominis et togae 10
  Oblitus aeternaeque Vestae,
    Incolumi Iove et urbe Roma?

Hoc caverat mens provida Reguli
Dissentientis condicionibus
  Foedis et exemplo trahentis 15
    Perniciem veniens in aevum,

Si non periret immiserabilis
Captiva pubes. 'Signa ego Punicis
  Adfixa delubris et arma
    Militibus sine caede' dixit 20

'Derepta vidi; vidi ego civium
Retorta tergo bracchia libero
  Portasque non clausas et arva
    Marte coli populata nostro.

Auro repensus scilicet acrior 25
Miles redibit. Flagitio additis
  Damnum: neque amissos colores
    Lana refert medicata fuco,

Nec vera virtus, cum semel excidit,
Curat reponi deterioribus. 30
  Si pugnat extricata densis
    Cerva plagis, erit ille fortis,

Qui perfidis se credidit hostibus,
Et Marte Poenos proteret altero
  Qui lora restrictis lacertis 35
    Sensit iners timuitque mortem.

Hic, unde vitam sumeret inscius,
Pacem duello miscuit. O pudor!
  O magna Carthago, probrosis
    Altior Italiae ruinis!' 40

Fertur pudicae coniugis osculum
Parvosque natos ut capitis minor
  Ab se removisse et virilem
    Torvus humi posuisse voltum,

Donec labantis consilio patres 45
Firmaret auctor numquam alias dato,
  Interque maerentis amicos
    Egregius properaret exsul.

Atqui sciebat quae sibi barbarus
Tortor pararet; non aliter tamen 50
  Dimovit obstantis propinquos
    Et populum reditus morantem,

Quam si clientum longa negotia
Diiudicata lite relinqueret,
  Tendens Venafranos in agros 55
    Aut Lacedaemonium Tarentum.

VI.

Delicta maiorum immeritus lues,
Romane, donec templa refeceris
  Aedisque labentis deorum et
    Foeda nigro simulacra fumo.

Dis te minorem quod geris, imperas: 5
Hinc omne principium, huc refer exitum.
  Di multa neglecti dederunt
    Hesperiae mala luctuosae.

Iam bis Monaeses et Pacori manus
Non auspicatos contudit impetus 10
  Nostros et adiecisse praedam
    Torquibus exiguis renidet.

Paene occupatam seditionibus
Delevit Urbem Dacus et Aethiops,
  Hic classe formidatus, ille 15
    Missilibus melior sagittis.

Fecunda culpae saecula nuptias
Primum inquinavere et genus et domos
  Hoc fonte derivata clades
    In patriam populumque fluxit. 20

Motus doceri gaudet Ionicos
Matura virgo et fingitur artibus
  Iam nunc et incestos amores
    De tenero meditatur ungui.

Mox iuniores quaerit adulteros 25
Inter mariti vina, neque eligit
  Cui donet impermissa raptim
    Gaudia luminibus remotis,

Sed iussa coram non sine conscio
Surgit marito, seu vocat institor 30
  Seu navis Hispanae magister,
    Dedecorum pretiosus emptor.

Non his iuventus orta parentibus
Infecit aequor sanguine Punico
  Pyrrhumque et ingentem cecidit 35
    Antiochum Hannibalemque dirum;

Sed rusticorum mascula militum
Proles, Sabellis docta ligonibus
  Versare glaebas et severae
    Matris ad arbitrium recisos 40

Portare fustis, sol ubi montium
Mutaret umbras et iuga demeret
  Bobus fatigatis amicum
    Tempus agens abeunte curru.

Damnosa quid non imminuit dies? 45
Aetas parentum, peior avis, tulit
  Nos nequiores, mox daturos
    Progeniem vitiosiorem.

VII.

Quid fles, Asterie, quem tibi candidi
Primo restituent vere Favonii
  Thyna merce beatum,
    Constantis iuvenem fide,

Gygen? Ille Notis actus ad Oricum 5
Post insana Caprae sidera frigidas
  Noctis non sine multis
    Insomnis lacrimis agit.

Atqui sollicitae nuntius hospitae,
Suspirare Chloen et miseram tuis 10
  Dicens ignibus uri,
    Temptat mille vafer modis.

Ut Proetum mulier perfida credulum
Falsis impulerit criminibus nimis
  Casto Bellerophontae 15
    Maturare necem refert;

Narrat paene datum Pelea Tartaro,
Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens;
  Et peccare docentis
    Fallax historias movet. 20

Frustra: nam scopulis surdior Icari
Voces audit adhuc integer. At tibi
  Ne vicinus Enipeus
    Plus iusto placeat cave;

Quamvis non alius flectere equum sciens 25
Aeque conspicitur gramine Martio,
  Nec quisquam citus aeque
    Tusco denatat alveo.

Prima nocte domum claude neque in vias
Sub cantu querulae despice tibiae, 30
  Et te saepe vocanti
    Duram difficilis mane.

VIII.

Martiis caelebs quid agam Kalendis,
Quid velint flores et acerra turis
Plena miraris positusque carbo in
  Caespite vivo,

Docte sermones utriusque linguae? 5
Voveram dulcis epulas et album
Libero caprum prope funeratus
  Arboris ictu.

Hic dies, anno redeunte festus,
Corticem adstrictum pice demovebit 10
Amphorae fumum bibere institutae
  Consule Tullo.

Sume, Maecenas, cyathos amici
Sospitis centum et vigiles lucernas
Perfer in lucem; procul omnis esto 15
  Clamor et ira.

Mitte civilis super urbe curas:
Occidit Daci Cotisonis agmen,
Medus infestus sibi luctuosis
  Dissidet armis, 20

Servit Hispanae vetus hostis orae
Cantaber sera domitus catena,
Iam Scythae laxo meditantur arcu
  Cedere campis.

Neglegens ne qua populus laboret, 25
Parce privatus nimium cavere;
Dona praesentis cape laetus horae,
  Linque severa.

IX.

'Donec gratus eram tibi
  Nec quisquam potior bracchia candidae
Cervici iuvenis dabat,
  Persarum vigui rege beatior.'

'Donec non alia magis 5
  Arsisti neque erat Lydia post Chloen,
Multi Lydia nominis
  Romana vigui clarior Ilia.'

'Me nunc Thressa Chloe regit,
  Dulcis docta modos et citharae sciens, 10
Pro qua non metuam mori,
  Si parcent animae fata superstiti.'

'Me torret face mutua
  Thurini Calais filius Ornyti,
Pro quo bis patiar mori, 15
  Si parcent puero fata superstiti.'

'Quid si prisca redit Venus
  Diductosque iugo cogit aeneo?
Si flava excutitur Chloe
  Reiectaeque patet ianua Lydiae?' 20

'Quamquam sidere pulchrior
  Illest, tu levior cortice et improbo
Iracundior Hadria,
  Tecum vivere amem, tecum obeam libens!'

X.

Extremum Tanain si biberes, Lyce,
Saevo nupta viro, me tamen asperas
  Porrectum ante foris obicere incolis
    Plorares Aquilonibus.

Audis, quo strepitu ianua, quo nemus 5
Inter pulchra satum tecta remugiat
  Ventis, et positas ut glaciet nivis
    Puro numine Iuppiter?

Ingratam Veneri porie superbiam,
Ne currente retro funis eat rota: 10
  Non te Penelopen difficilem procis
    Tyrrhenus genuit parens.

O quamvis neque te munera nec preces
Nec tinctus viola pallor amantium
  Nec vir Pieria paelice saucius 15
    Curvat, supplicibus tuis

Parcas, nec rigida mollior aesculo
Nec Mauris animum mitior anguibus.
  Non hoc semper erit liminis aut aquae
    Caelestis patiens latus. 20

XI.

Mercuri, nam te docilis magistro
Movit Amphion lapides canendo,
Tuque testudo resonare septem
  Callida nervis,

Nec loquax olim neque grata, nunc et 5
Divitum mensis et amica templis,
Dic modos Lyde quibus obstinatas
  Adplicet auris,

Quae velut latis equa trima campis
Ludit exsultim metuitque tangi, 10
Nuptiarum expers et adhuc protervo
  Cruda marito.

Tu potes tigris comitesque silvas
Ducere et rivos celeres morari;
Cessit immanis tibi blandienti 15
  Ianitor aulae

Cerberus, quamvis furiale centum
Muniant angues caput, eius atque
Spiritus taeter saniesque manet
  Ore trilingui. 20

Quin et Ixion Tityosque voltu
Risit invito; stetit urna paullum
Sicca, dum grato Danai puellas
  Carmine mulces.

Audiat Lyde scelus atque notas 25
Virginum poenas et inane lymphae
Dolium fundo pereuntis imo,
  Seraque fata

Quae manent culpas etiam sub Orco.
Impiae, (nam quid potuere maius?) 30
Impiae sponsos potuere duro
  Perdere ferro.

Una de multis face nuptiali
Digna periurum fuit in parentem
Splendide mendax et in omne virgo 35
  Nobilis aevum;

'Surge' quae dixit iuveni marito,
'Surge, ne longus tibi somnus, unde
Non times, detur; socerum et scelestas
  Falle sorores, 40

Quae, velut nactae vitulos leaenae,
Singulos eheu lacerant. Ego illis
Mollior nec te feriam neque intra
  Claustra tenebo.

Me pater saevis oneret catenis, 45
Quod viro clemeus misero peperci;
Me vel extremos Numidarum in agros
  Classe releget.

I pedes quo te rapiunt et aurae,
Dum favet nox et Venus, i secundo 50
Omine et nostri memorem sepulcro
  Scalpe querellam.'

XII.

Miserarumst neque amori dare ludum neque dulci
Mala vino lavere, aut exanimari metuentis
Patruae verbera linguae.

Tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas
Operosaeque Minervae studium aufert, Neobule, 5
Liparaei nitor Hebri

Simul unctos Tiberinis umeros lavit in undis,
Eques ipso melior Bellerophonte, neque pugno
Neque segni pede victus;

Catus idem per apertum fugientis agitato 10
Grege cervos iaculari et celer arto latitantem
Fruticeto excipere aprum.

XIII.

O fons Bandusiae, splendidior vitro,
Dulci digne mero non sine floribus,
  Cras donaberis haedo,
    Cui frons turgida cornibus

Primis et venerem et proelia destinat; 5
Frustra: nam gelidos inficiet tibi
  Rubro sanguine rivos,
    Lascivi suboles gregis.

Te flagrantis atrox hora Caniculae
Nescit tangere, tu frigus amabile 10
  Fessis vomere tauris
    Praebes et pecori vago.

Fies nobilium tu quoque fontium,
Me dicente cavis impositam ilicem
  Saxis unde loquaces 15
    Lymphae desiliunt tuae.

XIV.

Herculis ritu modo dictus, o plebs,
Morte venalem petiisse laurum,
Caesar Hispana repetit penatis
  Victor ab ora.

Unico gaudens mulier marito 5
Prodeat iustis operata divis
Et soror clari ducis et decorae
  Supplice vitta

Virginum matres iuvenumque nuper
Sospitum. Vos, o pueri et puellae 10
Iam virum expertae, male ominatis
  Parcite verbis.

Hic dies vere mihi festus atras
Eximet curas; ego nec tumultum
Nec mori per vim metuam tenente 15
  Caesare terras.

I, pete unguentum, puer, et coronas
Et cadum Marsi memorem duelli,
Spartacum si qua potuit vagantem
  Fallere testa. 20

Dic et argutae properet Neaerae
Murreum nodo cohibere crinem;
Si per invisum mora ianitorem
  Fiet, abito.

Lenit albescens animos capillus 25
Litium et rixae cupidos protervae;
Non ego hoc ferrem calidus iuventa
  Consule Planco.

XV.

Uxor pauperis Ibyci,
  Tandem nequitiae fige modum tuae
Famosisque laboribus:
  Maturo propior desine funeri
Inter ludere virgines, 5
  Et stellis nebulam spargere candidis.
Non, siquid Pholoen satis,
  Et te, Chlori, decet: filia rectius
Expugnat iuvenum domos,
  Pulso Thyias uti concita tympano. 10
Illam cogit amor Nothi
  Lascivae similem ludere capreae;
Te lanae prope nobilem
  Tonsae Luceriam, non citharae decent
Nec flos purpureus rosae 15
  Nec poti vetulam faece tenus cadi.

XVI.

Inclusam Danaen turris aenea
Robustaeque fores et vigilum canum
  Tristes excubiae munierant satis
    Nocturnis ab adulteris,

Si non Acrisium virginis abditae 5
Custodem pavidum Iuppiter et Venus
  Risissent: fore enim tutum iter et patens
    Converso in pretium deo.

Aurum per medios ire satellites
Et perrumpere amat saxa potentius 10
  Ictu fulmineo: concidit auguris
    Argivi domus, ob lucrum

Demersa exitio; diffidit urbium
Portas vir Macedo et subruit aemulos
  Reges muneribus; munera navium 15
    Saevos inlaqueant duces.

Crescentem sequitur cura pecuniam
Maiorumque fames. Iure perhorrui
  Late conspicuum tollere verticem,
   Maecenas, equitum decus. 20

Quanto quisque sibi plura negaverit,
Ab dis plura feret. Nil cupientium
  Nudus castra peto et transfuga divitum
    Partis linquere gestio,

Contemptae dominus splendidior rei, 25
Quam si quidquid arat impiger Apulus
  Occultare meis dicerer horreis,
    Magnas inter opes inops.

Purae rivus aquae silvaque iugerum
Paucorum et segetis certa fides meae 30
  Fulgentem imperio fertilis Africae
    Fallit sorte beatior.

Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes,
Nec Laestrygonia Bacchus in amphora
  Languescit mihi, nec pinguia Gallicis 35
    Crescunt vellera pascuis;

Importuna tamen pauperies abest,
Nec si plura velim tu dare deneges.
  Contracto melius parva cupidine
    Vectigalia porrigam, 40

Quam si Mygdoniis regnum Alyattei
Campis continuem. Multa petentibus
  Desunt multa: benest, cui deus obtulit
    Parca quod satis est manu.

XVII.

Aeli vetusto nobilis ab Lamo,
Qnando et priores hinc Lamias ferunt
  Denominatos et nepotum
    Per memores genus omne fastos;

Auctore ab illo ducis originem 5
Qui Formiarum moenia dicitur
  Princeps et innantem Maricae
    Litoribus tenuisse Lirim,

Late tyrannus:—cras foliis nemus
Multis et alga litus inutili 10
  Demissa tempestas ab Euro
    Sternet, aquae nisi fallit augur

Annosa cornix. Dum potes, aridum
Compone lignum: cras Genium mero
  Curabis et porco bimenstri 15
    Cum famulis operum solutis.

XVIII.

Faune, Nympharum fugientum amator,
Per meos finis et aprica rura
Lenis incedas, abeasque parvis
  Aequus alumnis,

Si tener pleno cadit haedus anno, 5
Larga nec desunt Veneris sodali
Vina craterae, vetus ara multo
  Fumat odore.

Ludit herboso pecus omne campo,
Cum tibi Nonae redeunt Decembres; 10
Festus in pratis vacat otioso
  Cum bove pagus;

Inter audacis lupus errat agnos;
Spargit agrestis tibi silva frondis;
Gaudet invisam pepulisse fossor 15
  Ter pede terram.

XIX.

Quantum distet ab Inacho
  Codrus pro patria non timidus mori
Narras et genus Aeaci
  Et pugnata sacro bella sub Ilio;
Quo Chium pretio cadum 5
  Mercemur, quis aquam temperet ignibus,
Quo praebente domum et quota
  Paelignis caream frigoribus, taces.
Da lunae propere novae,
  Da noctis mediae, da, puer, auguris 10
Murenae: tribus aut novem
  Miscentur cyathis pocula commodis.
Qui Musas amat imparis,
  Ternos ter cyathos attonitus petet
Vates; tris prohibet supra 15
  Rixarum metuens tangere Gratia
Nudis iuncta sororibus.
  Insanire iuvat: cur Berecyntiae
Cessant flamina tibiae?
  Cur pendet tacita fistula cum lyra? 20
Parcentis ego dexteras
  Odi: sparge rosas; audiat invidus
Dementem strepitum Lycus
  Et vicina seni non habilis Lyco.
Spissa te nitidum coma, 25
  Puro te similem, Telephe, Vespero
Tempestiva petit Rhode;
  Me lentus Glycerae torret amor meae.

XX.

Non vides quanto moveas periclo,
Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?
Dura post paullo fugies inaudax
  Proelia raptor,

Cum per obstantis iuvenum catervas 5
Ibit insignem repetens Nearchum:
Grande certamen, tibi praeda cedat
  Maior an illi.

Interim, dum tu celeres sagittas
Promis, haec dentis acuit timendos, 10
Arbiter pugnae posuisse nudo
  Sub pede palmam

Fertur et leni recreare vento
Sparsum odoratis umerum capillis,
Qualis aut Nireus fuit aut aquosa 15
  Raptus ab Ida.

XXI.

O nata mecum consule Manlio,
Seu tu querellas sive geris iocos
  Seu rixam et insanos amores
    Seu facilem, pia testa, somnum,

Quocumque lectum nomiue Massicum 5
Servas, moveri digna bono die,
  Descende, Corvino iubente
    Promere languidiora vina.

Non ille, quamquam Socraticis madet
Sermonibus, te negleget horridus: 10
  Narratur et prisci Catonis
    Saepe mero caluisse virtus.

Tu lene tormentum ingenio admoves
Plerumque duro; tu sapientium
  Curas et arcanum iocoso 15
    Consilium retegis Lyaeo;

Tu spem reducis mentibus anxiis
Virisque et addis cornua pauperi,
  Post te neque iratos trementi
    Regum apices neque militum arma. 20

Te Liber et, si laeta aderit, Venus
Segnesque nodum solvere Gratiae
  Vivaeque producent lucernae,
    Dum rediens fugat astra Phoebus.